Jan Brokken: De weemoed van de reiziger

Jan Brokken is een Nederlandse non-fictieschrijver met een imposant oeuvre. Van zijn zeer vele boeken zijn tot dusverre alleen “De vergelding” en “De ontdekking van Holland” hier besproken. Beide boeken kregen het predicaat “zeer goed”. Op 3 juni 2025 verscheen “De weemoed van de reiziger”.

Brokken is een kunstliefhebber en reist veel. Beide hartstochten komen in dit boek samen in veertien verhalen over kunstenaars in de breedste zin des woords in plaatsen waar de schrijver ooit neerstreek.

Op de begraafplaats van het prachtige tegen de Franse Pyreneeën gelegen kustplaatsje Collioure hangt aan een grafsteen een authentieke brievenbus van de Franse posterijen.

“Over het uur van de lichting gaf de brievenbus geen uitsluitsel, en in het licht van de eeuwigheid is dat ook wel te begrijpen. Haast houdt op bij het hek van het kerkhof.”

De brievenbus is voor berichten van bewonderaars van de aldaar begraven dichter Antonio Machado, die anders weg zouden waaien.

“De dood is een griezelfilm voor alle leeftijden.”

In september 2017 bezochten mijn echtgenote Lucy en ik Collioure en hielden daar bijzondere herinneringen aan over. Direct aan de kust zong een Tsjechische vrouw op aanstekelijke wijze popsongs, zij nodigde mij uit mee te zingen.

En toen we dineerden aan het strand van Collioure zagen we een stilleven dat ons bekend voorkwam van een schilderij van Paul Signac in het Kröller-Müller.

Daarna reist de schrijver naar Boedapest waar het laatste concert van Bela Bartók en een deel van diens levensloop op boeiende wijze worden beschreven. Ook het befaamde unieke New York Café komt voorbij. Wij waren daar in juni 2017 even.

Het voert te ver alle verhalen afzonderlijk te bespreken. De lezer kan het vele moois zelf ontdekken. In vogelvlucht brengt Brokken ons naar Praag en vertelt over het leven van Antonín Dvorák. Vervolgens komt Kafka langs, gaat het over een vluchtpoging van Alena uit Tsjechoslowakije, en is de auteur in 1980 op bezoek bij dichter Leo Vroman in New-York.

“Tijdens de oorlog heb ik over vogels en bloemen en Tineke geschreven in dichtvorm ja, poëzie was voor mij een vlucht.”

Van de kennelijk wereldberoemde Nederlandse cellist Anner Bijlsma en de Belgische cellist Francois Servais zullen velen (onder wie ik) nooit eerder gehoord hebben. Een van de vele leerzame onderdelen van het boek. Een gevleugelde zin in dit verhaal luidt:

“Een muzikant is eigenlijk iemand die niet bestaat.”

Na een bijzondere episode uit het leven van Henri Matisse figureert de schilder Andrea Mantegna in Mantova in de geschiedenis van een verloren gewaande partituur van l’Arianne (Ariadne) van componist Monteverdi. Brokken merkt daarin het volgende op:

“Ik heb trouwens een hekel aan mensen die ‘u weet ongetwijfeld’ zeggen, alsof ze je al jaren kennen en precies weten wat je niet weet.”

Het boek voert de lezer naar nog meer interessante plaatsen met intrigerende kunstenaars. Over Albanië, het land van de befaamde schrijver Ismail Kadare, is een fraaie opmerking te lezen.

“Niets was gevaarlijker dan opvallen onder een dictatuur die middelmaat twee klassen te hoog vond.”

Jan Brokken heeft een voortreffelijke schrijfstijl, hij is een meesterverteller. De veertien verhalen in dit boek zijn moeiteloos te lezen en daarnaast veelal zeer leerzaam. Diverse episodes behoren althans bij mij niet tot de parate kennis, en ze zijn alle op verschillende wijze erg interessant. De schrijver heeft een prachtig boek geschapen waarin op fraaie wijze een samenstel van reizen en kunst valt te ontdekken.

“De weemoed van de reiziger” is een zeer goed boek en verdient vier kunstzinnige sterren. Van harte aanbevolen!