Tommy Wieringa: Optimisme zonder hoop

In het kader van de maand voor de filosofie 2025 schreef Tommy Wieringa het boekje “Optimisme zonder hoop”. In 81 pagina’s op vrij bescheiden formaat weet hij een uiterst boeiend betoog op te bouwen over onze al dan niet nabije toekomst.

De verwachtingen van de schrijver zijn allesbehalve hooggespannen, en dat wordt vanzelfsprekend vooral veroorzaakt door de onrustbarende mondiale ontwikkelingen op velerlei vlak. Als typering ervan gebruikt Wieringa het even elegante als kenmerkende woord “afglijdingsgewenning”. Daarmee doelt hij op het menselijk vermogen te leren omgaan met de voortgaande teloorgang van de van oudsher verwachtingsvolle samenleving. Over zijn oudste dochter schrijft hij dan:

“Ze is veertien, ze heeft al van jongs af aan fantasieën over het moederschap; de tranen schieten me in de ogen als ik denk aan de wereld die haar en haar kinderen te wachten staat. Een wereld waarin het recht van de sterkste doende is zich overal te laten gelden, het machtsmodel waarin de rol van de vrouw is teruggebracht tot die van baarmoeder, waarin zich almaar versterkende keteneffecten steeds grotere weersextremen veroorzaken, soorten en ijskappen die onder haar ogen zullen verdwijnen als sneeuw voor de zon. De traumatische inbreuken op al het levende.” 

De waarlijk filosofisch aandoende verhandeling van Wieringa is voortdurend interessant. Conform de titel probeert hij ondanks de sombere verwachtingen optimistisch te blijven, al ontbreekt de hoop op betere tijden.

“De schaal en de snelheid waarmee milieudegradatie en klimaatgerelateerd natuurgeweld zich ontvouwen slaan je de lucht uit de longen. Van de maatschappelijke gevolgen zien we alleen nog maar het begin.”

Opwekkend is het bepaaldelijk niet, maar wel angstwekkend realistisch.

“Waar de hoop in het licht van de crisis van milieu en klimaat verzuimde een duurzaam activerend principe te zijn, is het optimisme zonder hoop een blijvende stuwende kracht die je in staat stelt de goede dingen te blijven doen zonder dat er een onmiddellijke beloning volgt.”

De schrijfstijl van Tommy Wieringa is fraai, dat heeft hij al vaak laten zien. Ook zijn filosofisch getinte kijk op de toekomst van de aarde is glashelder verwoord, en heeft ondanks het vlotte taalgebruik veel diepgang. Het boekje is zeer lezenswaardig voor iedereen die een inhoudelijk toekomstbeeld van onze planeet heeft of zich verder wil vormen. Hopelijk slaagt de schrijver erin het optimisme op dat punt in stand te houden of opnieuw te bevorderen.