Gerrit Krol: Een schaaknovelle

Bij toeval kwam ik mijn stokoude recensie tegen van een prachtig boekje dat blijvende aandacht verdient. Het zal schakers zonder twijfel aanspreken, maar het is ook voor niet-schakers zeker heerlijk leesvoer. Het gaat uiteindelijk over een zoektocht naar de waarden van het leven.

Tussen 1938 en 1941 schreef Stefan Zweig het wereldbekende boekje “Die Schachnovelle”. Een prachtig verhaal over schaakwereldkampioen Mirko Czentovic en de mysterieuze Dr. B, die hem op een bootreis ogenschijnlijk moeiteloos verslaat totdat zijn verleden hem parten gaat spelen.

Wellicht door deze novelle geïnspireerd schreef Gerrit Krol in opdracht van de organisatie van het Essent Schaaktoernooi in Hoogeveen in 2001 het boekje “Een schaaknovelle”. Het is -zeker voor schaakliefhebbers- een prachtig verhaal.

Hoofdpersoon is de jonge Nederlandse schaker Gijs Kaasschieter. Hij is als een komeet opgekomen in de schaakwereld en speelt in 1955 als grote favoriet mee in het toernooi om de wereldtitel in Göteborg. Bij het ingaan van de laatste ronde staat Gijs op de eerste plaats met een half punt voorsprong op de regerende wereldkampioen Botwinnik.

Dan gebeurt er iets opzienbarends. In die laatste ronde komt Kaasschieter niet opdagen en verliest zijn partij tegen Pachman door tijdsoverschrijding.

In een flashback naar 1945 zien we Gijs op vakantie op het strand met zijn vriendje Victor Horst en diens zus Sarah op wie Gijs op slag verliefd wordt.

Waar is Gijs gebleven bij het toernooi? Naspeuringen door de organisatie onder leiding van de legendarische Zweedse schaker Stahlberg leveren niets op. Dan blijkt dat Gijs op zoek is gegaan naar de echte waarden van het leven. Dat leidt tot een prachtige apotheose van een romantisch verhaal.

Gerrit Krol behoeft als vaardig schrijver geen introductie. Ook in “Een schaaknovelle” is zijn penvoering even eenvoudig als meesterlijk, in schaaktermen grootmeesterlijk. Het verhaal heeft oog voor de menselijke beperkingen en mogelijkheden mits die worden onderkend. De afloop van de novelle is van een ontroerende schoonheid, temeer als blijkt hoe het toernooi in Göteborg bij afwezigheid van Kaasschieter is geëindigd.

Eigenlijk is het jammer dat Krol zich heeft moeten beperken tot een novelle; dat was zijn opdracht. De plot van het verhaal leende zich zeker voor een complete roman, waarin monomanie, vriendschap, oudergenegenheid, liefde en romantiek wat meer hadden kunnen worden uitgesponnen. Onwillekeurig zal de ingevoerde lezer denken aan het prachtige boek “De verdediging” van Nabokov, schitterend verfilmd als “The Luzhin Defence”.

In zijn soort is deze novelle van Gerrit Krol gewoonweg een topper die vier stralende sterren krijgt.