P.F. Thomése: De onderwaterzwemmer

Kort geleden is de prachtige nieuwe roman “Black-out” van P.F. Thomése hier besproken. Dat boek smaakte naar meer, en dat kwam verrassend snel tijdens de recente vakantie op Madeira in de vorm van de roman “De onderwaterzwemmer” uit 2015.

Het verhaal speelt zich af in drie tijdsgewrichten met intervallen van dertig jaar. In 1944 besluiten vader en zijn 14-jarige zoon vanuit nog bezet gebied ’s nachts de rivier over te zwemmen die hen scheidt van al bevrijd gebied. Dat loopt niet goed af. Zoon bereikt met veel moeite de overkant, maar vader komt niet aan. Zoon Martin (Tin) wacht lange tijd op zijn vader in de uiterwaard bij Hedel.

“Hij vraagt zich af waarom hij niet hoeft te huilen. Het zou een oplossing zijn. Papa’s afwezigheid slaat dood in zijn gedachten, zo onvoorstelbaar is het, dat hij er niet is. De onbegrijpelijkheid ervan reikt verder dan de overkant, verder dan de bocht in de rivier, verder dan de grijze bewolking die de lucht dichttrekt, verder dan zijn ogen en zijn gedachten reiken. Het is niet te geloven en dus gelooft hij het niet.”

Tin wordt opgevangen door kerkgangers. Intussen wordt er aanvankelijk zonder zijn medeweten naar vader gedregd.

“Hij wil dat ze daarmee ophouden. Papa is geen onderwaterzwemmer, dat weet hij zeker.”

Vervolgens wordt Tin met een roeiboot in de nacht teruggezet naar de overkant. Dan volgt een sprong in de tijd. In 1974 reist Tin met zijn vrouw Victorine naar Afrika om via Foster Parents een albino te adopteren. Het wordt een vreselijke reis. Op het vliegveld van Charleville wordt hun bagage gestolen door corrupte ambtenaren. Op weg naar het dorp in de binnenlanden waar hun adoptiezoon woont, verdwijnt Victorine plotseling. Zij wordt na een ingrijpende zoektocht gevonden met een zware zonnesteek en volkomen uitgedroogd. Victorine overlijdt op de terugweg naar Charleville in de auto. Adoptiezoon Salif gaat wel mee.

Deel 3 speelt zich af in Havana in 2004. Tin ligt in deplorabele toestand in het ziekenhuis na een val bij zijn bezoek aan Salif en diens gezin. Salif is arts aldaar en probeert Tin zonder resultaat te helpen. Dochter Nikki heeft na de dood van Victorine gebroken met haar vader Tin, maar zijn kleinzoon Victor komt volkomen onverwacht op bezoek bij Tin en wil hem repatriëren.

“Tin merkt dat diens onverwoestbare hoop bij hem begint aan te slaan. Of had hij die zelf bij zich, was die ongeweten al die jaren, al die mijlen met hem meegezwommen? Helemaal naar dit eiland buiten de tijd. Misschien is dit de overkant en moest hij eerst echt alles kwijt zijn om uiteindelijk de weg naar huis te kunnen aanvaarden.”

Thomése heeft een schitterende, bij tijden bijna poëtische schrijfstijl, zoals ook moge blijken uit de hiervoor opgenomen citaten. Hij kiest zijn woorden uiterst zorgvuldig en geeft zijn werk daarmee een puur literair karakter. Maar dan wel toegankelijk en zonder bombastische uithalen.

Het verhaal over Martin (Tin) beslaat een periode van zestig jaar die in drie stukken is geknipt. Elk deel heeft hetzelfde thema: verlies. Wat doet een verlies van een zeer nabij staand persoon met iemand? En in hoeverre levert dat een schuldgevoel op? De levensgeschiedenis van Tin is vol dramatische gebeurtenissen. Achtereenvolgens verliest hij zijn vader, zijn echtgenote, het contact met zijn enige kind en tot slot zichzelf (bijna of helemaal?) door een onbenullig ongelukje.

“De onderwaterzwemmer” is weliswaar een zwaarmoedig verhaal, maar het is ook zeer inhoudsrijk en van hoge kwaliteit. Het boek krijgt vier -vanwege het centrale thema vallende- sterren.