Joost Oomen: Het paradijs van slapen

Joost Oomen (1990) werd (bij mij) bekend door zijn even ontwapenende als sterke deelname in 2021 aan “De slimste mens”. Hij is schrijver en dichter. Van zijn hand verschenen diverse romans en poëziebundels.

Op 28 november 2024 verscheen “Het paradijs van slapen”, een beknopt, maar zeer lezenswaardig boek in romanvorm over het maatschappelijk zeer belangrijk én omstreden thema euthanasie bij voltooid leven.

Na een religieus getint kort intro begint hoofdstuk 0 van het verhaal met een bezoek van arts Theo Engel aan een uitvaart van een patiënt. Bij thuiskomst vindt hij een brief van Gerrit Blauw met het verzoek om mee te werken aan diens euthanasie. Zoals uit de brief blijkt, voldoet de situatie niet aan de wettelijke vereisten voor euthanasie: ondraaglijk en uitzichtloos lijden.

Dan volgt een terugblik op het leven van Gerrit. In zijn jonge jaren is hij in stilte verliefd op een meisje van Terschelling, Saartje Schaap. Doch zij gaat een relatie aan met zijn vriend Douwe. De twee wonen op kamers in Sneek, terwijl Gerrit in Groningen rechten gaat studeren. Als de relatie eindigt, probeert Gerrit haar te troosten, maar veel verder dan woorden komt het niet. Saartje gaat gebukt onder een achterliggend persoonlijk trauma.

“Je bent mooi”, zei ik. Het klonk belachelijk. “Weet je wat het is met mooie dingen”, fluisterde ze, “ze zijn nooit alleen maar mooi. Alle mooie dingen die ik ooit gezien heb, leken ook nog iets anders te zijn. Grappig, of soms raar. Maar best wel vaak, het vaakst eigenlijk, mooi én verdrietig.”

Het volgende hoofdstuk gaat over het wel en wee van Theo Engel. Hij is euthanasiearts en oefent zijn beroep consciëntieus uit, zij het dat hij er een eigenaardige gewoonte op nahoudt. Theo is innig bevriend met een vrouwelijke  officier van justitie.

Daarna is de focus weer gericht op Gerrit. Hij is gestopt met de rechtenstudie en is actief in theatervoorstellingen. Als hij op Oerol betrokken is bij een heel bijzondere voorstelling, ziet hij in het publiek zijn oude onbeantwoorde liefde Saartje. Zij wordt beschreven met een pareltje.

“Ze was onmiskenbaar ouder geworden, natuurlijk, maar ze was ook onmiskenbaar Saartje Schaap. Een melodietje dat ooit door een vogel was verzonnen en nu door een cello werd gespeeld.”

Rond de voorstelling speelt zich een ontroerend en heftig drama af. En dan volgt in het verhaal de daadwerkelijke ontmoeting tussen Theo en Gerrit. De laatste vertelt zijn fraaie filosofische overpeinzingen over de schoonheid van het leven. Hij stelt Theo voor een immens dilemma met zijn hernieuwde verzoek om euthanasie. Daarbij geeft hij helder zijn mening over de geldende wettelijke vereisten voor actieve euthanasie.

“Dat weet ik, maar ik vind dat de wet zich met twee dingen niet te bemoeien heeft: op wie je verliefd wordt en hoe je dood wilt gaan. Die dingen zijn persoonlijk. Uitsluitend persoonlijk. En dan heeft niemand er ook maar iets mee te maken.”

Joost Oomen heeft met sterke verbeeldingskracht de al jaren durende maatschappelijke discussie over de grenzen van euthanasie verpakt in een prachtige roman. De twee verhaallijnen vloeien aan het slot mooi samen en geven een realistisch inzicht in de problematiek rond de gekozen dood. De wederwaardigheden van Theo en Gerrit zijn in heldere taal op oorspronkelijke wijze weergegeven. Met enige regelmaat duiken er literaire pareltjes op die de achtergrond als dichter van de schrijver verraden. De situatieschetsen kennen een lenigheid die het lezen extra aangenaam maakt. Heel knap zoals Oomen in toch vrij kort bestek een volwaardige, toegankelijke én ontspannen verhandeling geeft over een ingewikkeld onderwerp.

Euthanasie en zeker ook het vrijwillig levenseinde bij voltooid leven zijn kwesties die mensen nog altijd verdeeld houden. Dat zal helaas altijd wel zo blijven. Zo lang dat zo is, zullen omstreden zaken als hulp bij zelfdoding, middel X, de pil van Drion, stikstofcapsules en justitiële vervolging bij tijd en wijle in het nieuws blijven.

In ieder geval heeft Joost Oomen met “Het paradijs van slapen” een boeiend verhaal geschreven dat meer dan zeer goed is. Het boek verdient viereneenhalve ster.

N.B. Interessant detail is dat de vader van de schrijver euthanasiearts is, zo lees ik op internet.