Philippe Claudel: Schemering

Van de vele boeken van Philippe Claudel zijn er tot nu toe slechts twee hier besproken. Maar dat waren dan ook meesterwerken. In 2018  “Het kleine meisje van meneer Linh” dat in  2005 een onuitwisbare indruk achterliet. En in 2023 kwam een ander oud boek aan bod, “Het verslag van Brodeck” uit 2008, dat ook al buitengewoon goed was. Enige tijd daarna viel “Een Duitse fantasie” van Claudel overigens zodanig tegen dat er geen recensie volgde omdat ik het niet uitlas.

Recentelijk kwam “Schemering” in beeld waarvan de eerste druk in september 2023 verscheen. De synopsis was veelbelovend. En inderdaad, ook dit blijkt een heel bijzonder boek te zijn. Het verhaal speelt zich af in een afgelegen dorpje in een onbekend Keizerrijk ergens in Midden-Europa. Functionarissen worden veelal niet met hun eigen naam maar met hun functie aangeduid. Zo zijn daar onder meer de Politieman, de Plaatsvervanger, de Commandant, de Pastoor, de Imam, de Dokter en de Burgemeester. Het schept een enigszins mystieke sfeer.

De moord op de Pastoor schrikt het plaatsje op. Al snel gaat het gerucht rond dat de kleine moslimgemeenschap (54 personen) verantwoordelijk is voor de wandaad. De Politieman en de Plaatsvervanger moeten de moord onderzoeken maar krijgen te maken met sturende vooringenomenheid van hun superieuren die de zoektocht naar de waarheid tot vrijwel onbegonnen werk maakt. Als de Dokter –zelf een moslim- plotseling uit het dorp verdwijnt, is dat een bewijs uit het ongerijmde dat de moord door een moslim is gepleegd.

De begrafenis van de Pastoor wordt geleid door de Vicaris, een merkwaardige figuur. De processie na de dienst gooit nieuwe olie op het vuur van de religieuze tegenstellingen. De houding van de Vicaris tegenover de Politieman stoort de laatste zeer.

“De kwetsende houding van de Vicaris bracht hem terug tot zijn werkelijke, ellendige toestand: hij was een soort veldwachter wiens werk bestond uit het oplossen van kleine geschillen en straatruzies, niet van ingewikkelde misdrijven.”  

De Politieman heeft een extreem sterke geslachtsdrift waar zijn vrouw zeer onder lijdt. In zijn fantasieën speelt de mooie jeugdige dochter Lémia van de Klompenmaker een steeds grotere rol. Hij voedt die door haar regelmatig op te zoeken, zogenaamd in het belang van het moordonderzoek.

Dan vinden er gewelddadigheden plaats in het dorp, bijna steeds gericht tegen moslims. Dezen gaan op de vlucht, en de moskee gaat in vlammen op. De Commandant beweert doodleuk dat de brand door de moslims zelf is aangestoken om verder te polariseren.

Na de geboorte van haar vijfde kind is de vrouw van de Politieman het voortdurend opdringerige gedrag van hem beu, en bezweert hem onder bedreiging dat hij haar nooit meer zal aanraken. De Politieman vergrijpt zich vervolgens aan Lémia, die op het laatste moment wordt gered door de Plaatsvervanger. De confrontatie tussen beide politiemannen eindigt in een drama.

Philippe Claudel heeft opnieuw een prachtig verhaal gecomponeerd. Zijn schrijfstijl is fraai, lange zinnen als pareltjes worden afgewisseld met kernachtige frasen die volledig in dezelfde stijl passen. Voor de aandachtige lezer staat het inhoudsrijke verhaal bol van zware thema’s. Onbetrouwbaarheid, vooringenomenheid, samenzwering, discriminatie, gebrek aan moraal, wreedheid, onverdraagzaamheid en minachting zijn daar voorbeelden van. Het lezen van dit boek is een ware ontdekkingstocht. De steeds terugkerende aandacht voor de geslachtsdrift van de Politieman lijkt in eerste instantie nogal storend, maar het blijkt in essentie te gaan om een belangrijk onderdeel in de opbouw van het verhaal.

“Schemering” is, het wordt eentonig, opnieuw een buitengewoon goed boek en krijgt vijf naamloze sterren.