Eva Rovers: Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten

Sinds het ontstaan van de democratie staat die in golfbewegingen onder druk. Een voorbeeld is te vinden in een citaat met een ongekende actualiteitswaarde uit een redevoering van Protagoras in “Alkibiades” van Ilja Leonard Pfeijffer. Die spanning vraagt om alertheid van het volk omdat de grens tussen democratie en autocratie flinterdun is. De voorbeelden in de hedendaagse wereld liggen voor het oprapen. En waar het eenmaal is doorgeslagen, is er vrijwel geen weg terug. 

Als de wil tot echte samenwerking ontbreekt, bevindt de democratie zich  in de afglijdende fase. 

Het boek van Eva Rovers met de prikkelende titel “Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten” is in dit kader zeer lezenswaardig. Het heeft als kernthema de mogelijke bijdrage van burgerberaad en burgerparlement aan de (echte) democratie.

“Een weerbare democratie vereist dat inwoners beseffen dat ze niet slechts kiezer of consument zijn, maar burger. Ze heeft mensen nodig die voelen dat ze meer kunnen doen voor de democratie dan een vakje rood kleuren of vanaf de zijlijn mopperen op politici.”

Filosoof Hannah Ahrendt bood Rovers inspiratie met haar waarschuwing dat burgers losgezongen raken van de democratie.

“Rechten hebben en je stem uitbrengen zijn volgens haar niet genoeg om vrijheid te garanderen. Daarvoor moet je als burger politieke actie ondernemen, vooral door met elkaar in gesprek te gaan over allerlei vraagstukken, gezamenlijk tot een oordeel te komen en dan ook daadwerkelijk iets te doen.”

Dan komen de vijf basiskenmerken van een burgerparlement aan de orde: loting, democratisch overleg (deliberatie), continuïteit, roulatie en invloed. Voorgedragen onderwerpen worden daarin behandeld door burgers. Een burgerparlement heeft het recht initiatiefwetten in te dienen die in alle ernst moeten worden behandeld.

Aristoteles waarschuwde 2500 jaar geleden al dat verkiezingen ertoe leiden dat macht gaat klonteren bij degenen met voldoende middelen en een netwerk om verkozen te worden. Een signaal, dat actueler is dan ooit! Kijk maar om je heen.

Naast een burgerparlement is er het ook al tamelijk onbekende instituut van het burgerberaad. Beide vormen van deelname aan de besluitvorming zijn her en der in ontwikkeling. Eva beschrijft de gang van zaken in het “Ostbelgienmodel” dat in de praktijk functioneert in het Duitssprekende deel van België. Ook bespreekt zij de situatie in dit verband in Marseille, Aken, Brussel en Parijs. Vooral in Parijs wordt het burgerparlement tamelijk serieus genomen door de politiek.

Het boek eindigt met een boeiende vooruitblik in de toekomst over de mogelijke rol van een Derde Kamer.

Eva Rovers heeft een interessante verhandeling geschreven over de kwetsbaarheid van de democratie en een mogelijke oplossing voor versterking van de zeggenschap van alle inwoners. Haar schrijfstijl is toegankelijk, zeker gelet op het bijna wetenschappelijke karakter van het onderwerp. De auteur heeft duidelijk veel onderzoek gedaan, ook en vooral in internationaal verband. Haar betoog opent de ogen voor het bestaan van bij velen onbekende instituten als burgerberaad en burgerparlement.

Op welke wijze die instituten in een gepolariseerde samenleving als de onze werkzame vorm kunnen krijgen, is een vraagstuk dat beantwoording verdient. Daar is constructief overleg zonder vooropgezet eigenbelang voor nodig, en dat lijkt me vooralsnog de Achilleshiel.

“Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten” is een zeer goed boek en verdient vier symbiotische sterren.