A.F.Th. van der Heijden: Mooi doodliggen

Op 29 mei 2018 vond er een zeer opmerkelijke gebeurtenis plaats in Kiev, de hoofdstad van Oekraïne. De bekende, uit Rusland gevluchte kritische journalist Arkadi Babtsjenko werd voor de deur van zijn appartement doodgeschoten met drie kogels in zijn rug. De journalistieke wereld was verbijsterd. De bizarre werkelijkheid werd een dag later onthuld. Op een persconferentie in Kiev over de moord wandelde Babtsjenko tot ieders ontsteltenis plotsklaps de zaal binnen en verklaarde doodleuk: “ik leef nog.” De “moord” bleek in scène gezet te zijn door de geheime dienst van Oekraïne. 

Zie voor een uitgebreider relaas hierover bijvoorbeeld https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/moord-op-russische-journalist-arkadi-babtsjenko-in-scene-gezet-om-opdrachtgevers-moordplannen-te-pakken~b7b9605e/

Dit gegeven en de vliegramp met de MH17 waarover ook de hoofdpersoon van het boek, de journalist Grigori Moerasjko kritische artikelen schreef, vormen de basis van de roman “Mooi doodliggen” van A.F.Th. van der Heijden (november 2018).

Moerasjko vormt een gelukkig gezin met Yulia en hun kinderen Oljetska en Volodja. De Nederlandse journalist Natan Haandrikman wiens beide ouders omkwamen bij de vliegramp met de MX17 (Van der Heijden hanteert de X i.p.v. de H om het deels fictieve van het verhaal aan te geven) verneemt op 29 mei 2018 in New York dat zijn collega Grigori Moerasjko in Kiev is vermoord. Hij besluit meteen af te reizen naar Kiev om diens weduwe Yulia die hij goed kent, bij te staan. Moerasjko blijkt echter springlevend. Hij heeft net als Babtsjenko in samenspanning met de geheime dienst geoefend in mooi doodliggen.

Het verhaal van de hand van Moerasjko zelf vormt de kern van het boek.

“Verkleumd, met een licht hoofd, liet ik me langs de brandtrap voorzichtig naar beneden zakken. Nee, dit was niet het eindpunt van mijn enkele reis, maar keerpunt en nieuw begin.” (blz. 88)

Het verhaal is ogenschijnlijk grotendeels op de realiteit gebaseerd. MH17 speelt in dit boek geen grote rol maar hetgeen erover wordt verteld ligt wel heel dicht tegen de werkelijkheid aan. Naar verluidt gaat Van der Heijden een tweeluik schrijven over dit drama.

De “wederopstanding” van Moerasjko leidt tot een onmiddellijke en definitieve breuk met zijn geliefde Yulia die zich door Grigori verraden voelt. 

Ook de politieke implicaties voor de verhouding tussen Rusland en Oekraïne komen aan de orde. Donald Trump en Vladimir Poetin (door de schrijver consequent President Tsaar genoemd) ontkomen niet aan de bijtende spot van Van der Heijden. Over de topontmoeting tussen deze twee handelt het volgende fragment.

“De kermisworstelaar en het piepkuiken konden het uitstekend met elkaar vinden, zo bleek na afloop van het gescharrel. Het verraad aan ieders eigen vaderland en achterban concentreerde zich in een instantbroederschap, een bromance van ongekende diepte en duurzaamheid. President Tsaar had af en toe moeite zijn lachen te houden, zozeer werd hij door de Amerikaanse kolos op zijn wenken bediend waar het het kwistig tweedracht zaaien binnen Europa betreft.” (blz. 302)

Moerasjko wacht uiteindelijk ook in ander opzicht een vreselijk lot.

A.F.Th. van der Heijden is zonder twijfel een van de grote hedendaagse  Nederlandse schrijvers. Zijn nog steeds uitdijende serie “De tandeloze tijd” vormt volgens de kenners een erkend meesterwerk. Velen –ook ik- raakten later diep ontroerd en gebiologeerd door zijn losstaande boek “Tonio” uit 2011 over het dodelijke ongeluk dat het enig kind van A.F.Th. en zijn vrouw Mirjam Rotenstreich  overkwam op 21-jarige leeftijd.

Het zeer omvangrijke “Kwaadschiks” uit 2016 (deel 6 van De tandeloze tijd) is het enige boek dat ik tot nu toe uit de serie heb gelezen. Een mooi boek, maar ook een uitputtingsslag.

“Mooi doodliggen” is een prachtig boek. Het geeft in de sublieme, gepolijste stijl van Van der Heijden een interessante inkijk in de levenswijze en denkwijze in de Oekraïne en Rusland. De merkwaardige episode rond Gregori Moerasjko wordt breed uitgesponnen. Lange tijd blijft het zeer boeiend, maar tegen het einde van het boek zal menig lezer het gevoel bekruipen dat het wel genoeg is. 

Tóch komt A.F.Th. nog met een verrassende draai die ook het laatste deel van het verhaal bestaansrecht geeft. Het wordt een samensmelting van diverse naargeestige gebeurtenissen waarin Rusland een kwade rol speelt. Al zal dat land dat zoals altijd in alle toonaarden ontkennen.

De nieuwsgierigheid naar het komende tweeluik van Adri over MH17 is ten sterkste gewekt. Een uiterst gevoelige materie, waar Van der Heijden naar verwachting zorgvuldig mee zal omgaan. 

De fraaie roman “Mooi doodliggen” is een zeer goed boek dat vier sterren verdient.