Stephan Enter: Pastorale

Stephan Enter is het pseudoniem van S.D.V.B. van Schaffelaer (1973). De in Rozendaal geboren schrijver is opgegroeid in Barneveld en nu woonachtig in Utrecht. 

Zijn nieuwe roman “Pastorale” speelt in de jaren tachtig in Brevendal, niet toevallig een anagram van Barneveld. Het verhaal is gecentreerd rond twee jonge adolescenten in het gereformeerde gezin De Vree waar vooral moeder extreem godsdienstig is. Vader heeft niet zo veel meer met de kerk en is  verslingerd aan pianospelen en lezen.

Zoon Oscar zit in de vijfde klas van de middelbare school en droomt al over het leven in een studentenstad. Daarbij spiegelt hij zich aan zijn oudere zus Louise die al aan de universiteit studeert. Zij heeft zichzelf inmiddels bevrijd van de ketenen van het geloof en leeft tamelijk vrijmoedig en opstandig.

In Brevendal ligt de gereformeerde wijk vlakbij de Molukse wijk. Oscar komt bij toeval thuis bij zijn Molukse klasgenoot Jonkie Matupessy en raakt daar in de ban van diens knappe oudere zus Dona. Hij projecteert zijn onuitgesproken fantasie rond het zich losmaken uit de benauwende plaatselijke gemeenschap op haar.

Het gezin De Vree wordt regelmatig bezocht door de ouderling Westeneng die welhaast een karikatuur is.

“Hij was een wandelend cliché, een combinatie van kruiperigheid en eigendunk waarop natuurlijke selectie sinds eeuwen geen vat meer kreeg.”

Westeneng doet ook denken aan de zwaar godsdienstige figuren die sommige romans van bijvoorbeeld Maarten ’t Hart en Jan Siebelink bevolken. Het grote verschil met romans als “Een vlucht regenwulpen” en “Knielen op een bed violen” is echter dat in “Pastorale” de hoofdpersonen, en vooral Louise, zich sterk afzetten tegen het geloof. Louise gaat zelfs zonder remmingen vol de discussie daarover in.

In Brevendal leven beide genoemde bevolkingsgroepen vrijwel volledig langs elkaar heen. Desalniettemin ontstaat er een bijzondere vriendschap tussen Oscar en Jonkie, die tot de nodige roerselen en incidenten in het dorp leidt.

Stephan Enter heeft een fijngevoelige schrijfstijl. Met fraaie pennenstreken schildert hij prachtige verbale taferelen, daarbij het verhaal steeds intrigerend houdend. De lezer vraagt zich bij tijd en wijle af wanneer de grote uitbarsting plaats gaat vinden.

Het taalgebruik van Enter is ook niet zelden bijna poëtisch. Hij beschrijft op prachtige wijze taferelen in de natuur.

“De dag als een vrucht die op openbarsten stond. Ze zag hoe nevelsliertjes zich loswikkelden uit de bomen, en hoe een grote oranje-zwarte vlinder op een sering zijn vleugels traag bewoog en ze warmde voor de eerste vlucht. Het vogelgezang dat haar had gewekt, was verdampt in het dauwige ochtendlicht.”

Het boek “Pastorale” is eind november 2019 bij DWDD door het boekenpanel uitverkoren tot boek van de maand. Nu is dat niet altijd een aanbeveling (in het verleden vielen sommige mij althans erg tegen), maar in dit geval is het een fraaie en afgewogen keuze. Het verhaal is mooi geconstrueerd, en de afwisseling van hoofdstukken met dan Oscar en dan weer Louise als dragend karakter is prettig verfrissend voor de lezer.

Stephan Enter heeft een prachtige roman geschreven over het benauwende gereformeerde geloof als dat te ver doorslaat, en de nog altijd bestaande Molukse problematiek. Die laatste is vooral voor jongeren niet goed te begrijpen. Enter steekt daarin een helpende hand toe met enkele lichte geschiedenislessen  die echter de kern van de ontstane situatie rond de voormalige KNIL-militairen en hun families nog niet voor eenieder glashelder zullen maken.

Een minpuntje is dat het rookgedrag van Louise nogal sterk is uitvergroot. Het staat natuurlijk symbool voor haar onafhankelijkheid maar het mocht wat minder.

Het verhaal kent een abrupt einde, dat bijna uitnodigt tot een tweede boek als vervolg.

“Pastorale” is een boek van hoge literaire kwaliteit met een mooi verhaal en krijgt vier glanzende sterren.