Huib Modderkolk: Het is oorlog maar niemand die het ziet

De digitalisering van de samenleving heeft inmiddels gigantische vormen aangenomen. De afhankelijkheid van digitale techniek beheerst veelal nog ongemerkt ons leven. Internet, e-mail en smartphones zijn niet meer weg te denken. Digitale besturingssystemen zijn alom aanwezig.

In juni 2019 verscheen “Het CARPA Complot” van Heleen van den Hoven, een angstwekkende thriller over de risico’s in de digitale besturing van de waterkeringen. Het verhaal is fictie maar staat griezelig dicht bij de werkelijkheid.

Slechts enkele maanden later, in september, kwam “Het is oorlog maar niemand die het ziet” van journalist Huib Modderkolk uit. En het relaas in dat boek is wél keiharde realiteit.

Na de proloog staat de lezer direct op scherp. Het gaat daar over de (veel te) lakse houding van de Nederlandse regering in 2015 ten opzichte van serieuze waarschuwingen van veiligheidschefs.

“Zelfs de Nederlandse premier laat een duidelijke waarschuwing van zijn veiligheidsbazen aan zich voorbijgaan. Dat intrigeerde me: hoe kan het dat we onverschillig blijven terwijl de gevolgen zo ernstig en ontwrichtend kunnen zijn?”

Modderkolk heeft vele jaren onderzoek gedaan op basis van het journalistieke principe dat één bron geen bron is. Dat bracht hem in contact met vele informanten die meestal uiterst omzichtig werden gelegd en benut.

De inventarisatie van het probleem begint met de affaire in 2011, waarbij de zeer belangrijke website DigiNotar (verzorging van digitale certificaten van betrouwbaarheid) werd gehackt vanuit Iran, vermoedelijk als vergelding voor de westerse digitale sabotage van de ultracentrifuges in Iran.

“Eén vraag bleef mij na DigiNotar bezighouden: hoe is het mogelijk dat één jongeman met een laptop voor maatschappelijke ontwrichting kan zorgen?”

Vervolgens komt de hack door een Nederlandse jongeman via een VPN-server van het KPN-netwerk aan de orde. Hij kreeg toegang tot een immense hoeveelheid vertrouwelijke data.

“Dat is er dus aan de hand: door het internet zijn nieuwe risico’s ontstaan die nauwelijks te overzien zijn. Het zou niet lang duren voordat de betekenis daarvan echt zou doordringen.”

Dan beschrijft Modderkolk de internationale digitale oorlog die al jaren woedt. Daar zijn diverse landen in betrokken, met in de hoofdrollen de Verenigde Staten (NSA), Engeland (GCHQ) en Nederland (!) (AIVD en MIVD) tegenover vooral Rusland (hackersgroep Cozy Bear) en China (met een groot leger hackers). Vele acties zijn onzichtbaar, maar door intensief digitaal speurwerk komt er ook het nodige aan de oppervlakte. Zo werd ontdekt dat Cozy Bear infiltreerde in de systemen van het Ministerie van Buitenlandse zaken van de VS en zelfs in het Witte Huis. Onze eigen AIVD speelde bij die ontmaskering een sleutelrol.

“De dreiging komt nu van alle kanten. Chinezen, Iraniërs, Amerikanen, Russen, Britten: ze spioneren allemaal. Ze stelen informatie en gebruiken die om samenlevingen te beïnvloeden.”

Zo was er op 27 juni 2017 een grootscheepse internationale digitale aanval waarbij onder meer de Rotterdamse haven grotendeels werd ontregeld. De totale schade werd wereldwijd geraamd op 10 miljard dollar!

Modderkolk onthult nog veel meer. Het is aan de lezer om zulks te ontdekken.

De schrijfstijl van het boek is voortreffelijk. Het voor digibeten taaie onderwerp wordt zeer toegankelijk gemaakt. Sommige delen van het verhaal waren al in den brede bekend, maar de verdienste van de schrijver ligt in zijn diepgraverij en in het leggen van dwarsverbanden tussen de probleemgebieden. Het boek geeft de lezer bepaaldelijk geen rustig gevoel over de toestand in de digitale wereld, integendeel. Maar daar zullen we mee moeten leven. Er zijn in de wereld vele kwaadwillende elementen die ook dit soort oorlogvoering in stand zullen houden.

“Het is oorlog maar niemand die het ziet” biedt een even mooie als griezelige inkijk in de problematiek die in de nabije toekomst, naar moet worden gevreesd, alleen maar nóg complexer zal worden.

Een sterrenwaardering voor het boek is niet opportuun. Het is zeer goed, boeiend en consistent geschreven en is eigenlijk verplichte literatuur voor iedereen die in de hedendaagse wereld wil meekomen. Basiskennis van digitalisering is wel vereist om het verhaal te kunnen volgen.