Bernlef: Achterhoedegevecht

De op 29 oktober 2012 overleden schrijver Bernlef (pseudoniem van Hendrik Jan Marsman) liet een omvangrijk en schitterend oeuvre na. Postuum zijn nog drie boeken van hem verschenen. Daarvan is "Onschuldig meisje" hier besproken.

Bernlef debuteerde als romanschrijver in 1965 met “Stukjes en beetjes”. Dit boek met de omvang van een novelle werd in 1989 in een herziene druk opnieuw uitgegeven onder de titel “Achterhoedegevecht”. In 2005 werd alweer een nieuwe versie uitgegeven, toen als “De jongensoorlog”. Het boek vervulde kennelijk in de ogen van de schrijver een bijzondere positie in zijn werk.

In “Achterhoedegevecht” is de hoofdpersoon de 12-jarige Michiel die tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog door zijn in Amsterdam wonende ouders om veiligheidsredenen op het platteland wordt ondergebracht in het dorpje Driewoude. Michiel verblijft daar bij de familie Tulp die een suikerbietenbedrijf heeft.

Het huishouden bestaat uit oom Johan, tante Merel met hun dochters Alie en Gerie, en Johans broer Jan. Michiel verwerft ondanks de vervelende houding van de achtjarige Gerie allengs een plaatsje in het gezin en ook in het dorp, in het bijzonder zijn schoolklas. In de combinatieklas 5/6 van de lagere school bij meester Van der Pol weet Michiel zijn positie als “buurman” van de NSB’er Soutenbakker uit te buiten omdat enkele van zijn klasgenoten onder leiding van Verkerk geobsedeerd zijn door wetenswaardigheden over het seksleven van Soutenbakker en in Michiel hun informatiebron zien. Er vinden heftige gebeurtenissen plaats rond een neergehaalde Amerikaanse piloot en de al dan niet bij de NSB aangesloten huisarts Dulieu.

Bernlef onderscheidde zich in zijn pennenvruchten door zijn eenvoudige doch krachtige taalgebruik waarin hij met korte kernachtige zinnen zeer snel een fraaie situatieschets schiep. Zijn eerste roman vertoont die kenmerken reeds in hun volle omvang. Het proza is prachtig en bij tijd en wijle van bijna dichterlijke kwaliteit. Niettemin worden alledaagse realistische taferelen uit de oorlog beschreven door de ogen van een puber. Dat betekent dat hier en daar enkele bijzondere accenten worden geplaatst doch die hinderen het leesgenot geenszins.

“Achterhoedegevecht” is een prachtig soepel geschreven epos over de belevenissen van een jongen die noodgedwongen huis en haard moet verlaten en in ongewoon hoog tempo van jonge puber adolescent wordt. Keert hij aan het eind weer terug naar zijn vertrouwde omgeving? Lees het verhaal !

Het boek –lees: de novelle- verdient vier sterren.