Fik Meijer en Ilja Gort: Wijn als een Romein

In de tweede helft van de jaren zestig was Fik Meijer (1942) leraar klassieke talen aan de gymnasiumafdeling van het Bonaventuralyceum in Leiden. Omstreeks 1966 bracht hij mij en mijn klasgenoten met succes de beginselen van het Oud-Grieks bij en de bewondering voor de Ilias en Odyssee van Homerus. Later werd Fik hoogleraar oude geschiedenis aan de UvA, waar hij in 2007 met emeritaat ging.

Ilja Gort is wijnboer, televisiemaker en schrijver. Zijn oorspronkelijke Chateau La Tulipe is wijd en zijd bekend. Recentelijk is het omgedoopt in Chateau Gort & Gort, nu zijn zoon Klaas volwaardig de dagelijkse leiding heeft. Acht van zijn boeken zijn hier besproken. Die zijn zeer gevarieerd en veelal erg humoristisch, op zijn minst van ondertoon. Zie de boekenlijst.

Fik Meijer en Ilja Gort hebben elkaar gevonden in een prachtig project. Gezamenlijk schreven zij het op 31 oktober 2022 verschenen boek “Wijn als een Romein”, “Een reis naar de oorsprong van de wijn”.

Het is lichtelijk speels opgezet door de structuur. De hoofdtekst van het betoog wordt regelmatig onderbroken door stukken tekst die door één van beiden zijn geschreven. Dat is te zien aan een ludieke tekening erboven van het hoofd van de verantwoordelijke.

Ilja Gort staat als altijd weer garant voor de nodige kwinkslagen, maar zijn bijdragen zijn goed onderbouwd en passen naadloos in het op zichzelf serieuze karakter van het boek. Fik Meijer is een fenomenale verteller die met lichtvoetige ernst het onderwerp zeer toegankelijk maakt. En dat terwijl toch echt sprake is van een bijna wetenschappelijke benadering.

Onder het prikkelende kopje “Wijn is verrot fruit en dat vinden wij lekker” brengt Gort een grappige anekdote over de ontdekking door boomapen van alcohol door fermentatie van fruit.

“Andere primatensoorten volgden hun voorbeeld, maar zij bleken niet bestand tegen de alcohol in dat gefermenteerde fruit. Ze werden snel dronken en daardoor een gemakkelijke snack voor passerende prooidieren (bedoeld zal zijn: roofdieren; CK). Met een zware kater klommen de overlevenden terug de bomen in en bleven daar. Maar omdat in boomtoppen weinig te doen valt, evolueerden ze niet. Deze soorten zijn tot op de dag van vandaag dan ook nooit verder gekomen dan een privéverblijf in Artis (op een enkele uitzondering na die in de politiek is gegaan).”

We leren dat de vroegste wijn vele duizenden jaren vóór Christus werd geproduceerd in China en Georgië. Daarna kwam de verspreiding op gang en werd Griekenland een belangrijk wijnland. Het verhaal is fraai verluchtigd met mooie verhalen over de wijngod Dionysus. Er vonden talloze bandeloze drinkgelagen plaats onder de benaming “symposia”. Het woord “symposium” betekent letterlijk “samen drinken”, dat realiseren de huidige symposiumorganisatoren en –gangers zich vast niet, ofschoon het natuurlijk wel degelijk gebeurt.

Later neemt Italië de leiding over in de productie én consumptie van wijn. Dat begint in Etrurië, waar de Etrusken vele wijngaarden aanlegden, hetgeen leidde tot buitensporige wijnconsumptie en een losgeslagen cultuur. Het uiterst gedisciplineerde Rome zwicht na lange tegenstand ook voor de wijn die zich vervolgens verspreidt naar Frankrijk (Gallië) en Spanje.

Het verhaal is gelardeerd met zeer vele door de lezer te ontdekken wetenswaardigheden en anekdotes over de geschiedenis van de wijn in de oudheid. Waar mogelijk leggen de schrijvers op aangename wijze verbinding met de hedendaagse wijncultuur.

Fik Meijer en Ilja Gort hebben beiden een voorbeeldige pen. Meijer schrijft zoals hij ook mondeling kan vertellen –en dat is steeds uiterst interessant en boeiend- en Gort is een meester in het combineren van luim en ernst. De twee vullen elkaar voortreffelijk aan en zo is een zeer lezenswaardig boek ontstaan. De schrijvers benaderen wijn op een no-nonsensmanier en zijn wat mij betreft gelukkig wars van de gezwollen taal die in sommige kringen over wijn wordt gebezigd. Voor zowel wijnliefhebbers als geschiedkundig geïnteresseerden biedt het vele aangename leesuurtjes, wellicht onder het genot van een goed glas wijn.

“Wijn als een Romein” is een zeer goed boek en krijgt vier fluweelzachte (sic) sterren.