Jonas Jonasson: Gangster Anders en zijn vrienden (en een enkele vijand)

De grootmeester van de absurdistische humor Jonas Jonasson was kortelings te gast bij Arjen Lubach. Daarbij sprak hij op zijn onnavolgbare wijze onder meer over zijn nieuwe boek. Dat komt binnenkort hier aan de orde. Voor de liefhebbers van zijn bijzondere verhalen volgen hier de recensies van twee oudere boeken. 

Met zijn debuut “De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween” maakte de Zweedse schrijver Jonas Jonasson in 2011 een verpletterende entree in de boekenwereld. Een schitterend verhaal dat bol staat van de onderkoelde humor en destijds vier sterren kreeg. Het werd ook verfilmd.

Na “De zonderlinge avonturen van het geniale bommenmeisje” verscheen het derde boek van Jonasson onder de wederom grappig aandoende titel “Gangster Anders en zijn vrienden (en een enkele vijand)”.

Per Persson werkt als receptionist in het derderangs pension Meeroever, een voormalig bordeel. Hij is de kleinzoon van de aanvankelijk gefortuneerde paardenhandelaar Hendrik Bergman die samen met de vader van Per door zakelijke mislukkingen het familiekapitaal heeft verspeeld.

Tijdens zijn werk ontmoet Per de crimineel Johan Andersson die enkele zeer zware misdrijven op zijn geweten heeft en vele jaren in de gevangenis heeft doorgebracht. Johan heeft bij zijn vrijlating besloten zijn leven te “beteren” en legt zich onder de naam Gangster Anders toe op lichtere misdrijven. In zijn “mishandelonderneming” neemt hij tegen betaling opdrachten aan om mensen zwaar lichamelijk letsel zoals gebroken ledematen en verbrijzelde knieschijven toe te brengen.

Samen met de gesjeesde pastor Johanna Kjellander verdienen Anders en Per veel geld totdat Anders plotsklaps een verlichte geest wordt en zich op het zielenheil der mensheid stort. Financieel gewin is daarbij overigens het hoofddoel. Als de geldstroom in dat kader door verkleining en groeiende desinteresse van de doelgroep opdroogt boort het drietal moeiteloos een nieuwe inkomstenbron aan.

Bijzondere personages kruisen in de loop van het verhaal hun pad. Zo zijn daar de criminele autohandelaar bijgenaamd “de Graaf” en diens gewelddadige vriendin met de verrassende bijnaam “de Gravin” en een groep van befaamde criminelen die af en toe samen werkoverleg voeren. Maar ook maken de onfrisse maar loyale bodyguard “Jerry met het mes”, de merkwaardige koster Börje Ekman, de criminele broers Olofsson en Olofsson en belastingcontroleur Olof Klarinder hun opwachting.

Het lichtvoetige verhaal snelt van de ene naar de andere absurdistische en hilarische scène.

Jonasson heeft een uiterst vlotte pen en vlecht veelvuldig heerlijke en bijzondere, soms zwarte humor in het verhaal. Spanning, ontroering en humor wisselen elkaar in hoog tempo af. De stijl van Jonasson is heel persoonlijk en bijna onnavolgbaar. De humor is soms bijna flauw en melig maar door de bijzondere loop van het verhaal blijven de grappen de lezer steeds behagen. Een telkens terugkerende glimlach op het gezicht is vrijwel onvermijdelijk.

Eén voorbeeld van de droge humor waar het boek bol van staat:

“Dat bracht hem ertoe naar zijn baas te gaan om op onderdanige toon een aanpassing van zijn salaris te vragen. “Naar boven of naar beneden?”, vroeg zijn baas.”

De gebezigde taal is eenvoudig en functioneel. De omstandigheden komen snel en goed tot leven. Ook de personages komen goed uit de verf.

Jonas Jonasson heeft met zijn boeken een eigen genre ontwikkeld dat zich niet laat vangen in bestaande categorieën. “Gangster Anders en zijn vrienden (en een enkele vijand)” is een absolute aanrader voor de liefhebber van een lichtvoetig absurdistisch verhaal met veel zwarte humor.

Het boek krijgt vier sterren.