Juli Zeh: Nieuwjaar

Juli Zeh (1974) wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse Duitse schrijvers. Haar veelgeprezen roman “Nieuwjaar” verscheen in 2019. Ik las de vijfde druk uit 2023.

Hoofdpersoon Henning is met zijn echtgenote Theresa en hun kinderen Jonas (4) en Bibbi (2) met vakantie op Lanzarote in wat in het boek genoemd wordt een “plakjeshuis”. Een minuscule vakantiewoning in een eenvoudig park. Meer kunnen en willen ze zich niet veroorloven; Henning werkt halve dagen bij een uitgeverij, Theresa halve dagen bij de belastingdienst. Aldus hebben ze voldoende tijd om samen voor hun kinderen te zorgen.

Het verhaal begint op nieuwjaarsdag 2018. Henning wil even rust en onderneemt een zware fietstocht steil omhoog op de berg Atalaya naar het dorpje Femés. De rit is loodzwaar, Henning heeft zich er niet voldoende op voorbereid. Onderweg flitsen zijn gedachten alle kanten op en wordt hij beziggehouden met HET.

“Henning had geen slechtere diagnose kunnen krijgen. Als hij niet ziek was, was er ook niets wat genezen kon worden. Sindsdien bezoekt HET hem wanneer het maar wil. Het begint met een prikkelend gevoel in zijn middenrif, als een combinatie van plankenkoorts en vliegangst. Zijn hart begint tekeer te gaan, dan over te slaan.”

Hij krijgt regelmatig paniekaanvallen. Theresa heeft aanvankelijk medelijden met hem, maar gaandeweg vervliegt haar begrip voor zijn probleem.

Als Henning bovenop de berg is aangekomen, is hij volledig uitgeput en valt na een dramatische sms van Theresa flauw. Hij wordt opgevangen door Lisa, de bewoonster van een huis op de berg. Ondanks haar goede zorgen herleeft een oud kindertrauma van Henning. In een zeer lange flashback wordt het ontstaan ervan uitvoerig beschreven. De terugblik gaat naar Hennings kindertijd, als hij op zeer jonge leeftijd op vakantie is met zijn ouders en zijn kleine zusje Luna op, jawel, Lanzarote. Dat uitstapje wordt één groot drama, en laat diepe wonden bij Henning en Luna achter.

Na terugkeer van Henning en zijn gezin in Duitsland hoort hij van zijn moeder eindelijk de waarheid over de gebeurtenissen die HET bij hem hebben veroorzaakt.

Juli Zeh heeft een zeer goede schrijfstijl. Het eerste deel van het verhaal over de fietstocht is intrigerend geschreven en roept bij de lezer allerlei relevante vragen op. Die worden vooralsnog niet beantwoord. De overgang naar de kindertijd van Henning en zijn toenmalige verblijf op Lanzarote is gevat in een toch wel veel te ver uitgesponnen beschrijving van de traumatische belevenissen van toen. Er zitten ook diverse onwaarschijnlijkheden in die de vraag oproepen in hoeverre de herinneringen van de hoofdpersoon verward zijn geraakt. En op de schrijfstijl in dit deel van het verhaal is wel het een en ander aan te merken.

In het laatste stukje van het boek komen de losse uiteinden bij elkaar. Het veel te lange en niet altijd realistische intermezzo uit Hennings jeugd beïnvloedt de waardering van het boek in neerwaartse zin, ofschoon de goedwillende lezer daar nog wel een rationele verklaring voor kan bedenken.

Het boek is enigszins onevenwichtig maar wel goed, en krijgt daarmee drie wél zeer heldere sterren, omdat de levenslange invloed van een zwaar jeugdtrauma goed over het voetlicht wordt gebracht.