Hoezo out of the box; is mijn denkraam niet groot genoeg?

Het is voor de taalpurist een gruwel. Onze moerstaal wordt meer en meer overspoeld door buitenlandse woorden en uitdrukkingen. Soms is daarvoor helaas geen adequate Nederlandse vervanging voorhanden.

Een van die uitdrukkingen is het “out of the box”-denken, een verbastering van het correcte Engels “thinking outside the box”. Die kreet is overgewaaid uit kringen van managementgoeroes of soortgelijke figuren. De betekenis is dat de aangesprokene wordt aangespoord te denken buiten zijn of haar gebruikelijke kaders. Ofwel in gewoon Nederlands: denk eens anders dan anders.

Is dat een terechte aansporing? Dat hangt erg af van de denkkracht en het denkkader van de betrokkene. De gedachten dwalen in dit verband even af naar het prachtige neologisme “denkraam” van Marten Toonder. Dit woord werd waarschijnlijk voor het eerst gebruikt door de dwerg Kwetal in het Bommelverhaal “De breinbaas”. Kwetal deed daar gemaakt bescheiden over de omvang van zijn denkraam ten opzichte van dat van Heer Bommel.

Het denken “outside the box” kan tot geheel nieuwe en oorspronkelijke gedachten leiden, maar een aansporing tot het denken “outside the box” kan door de toehoorder ook worden gevoeld als een motie van wantrouwen met betrekking tot diens creativiteit. Dat speelt zeker als de betrokkene niet wordt gehinderd door last van groepsdenken. Een eenvoudige brainstorm kan ook al bijzondere brainwaves opleveren, en die kunnen zich afspelen binnen het groot veronderstelde denkraam van betrokkenen. Wie biedt mooie Nederlandse woorden voor die twee Engelse leenwoorden?

Maar waarom maken we ons eigenlijk druk over dit onderwerp? De kreet is vermoedelijk een modeverschijnsel. Het aardige van modeverschijnselen is dat ze na verloop van tijd weer overwaaien en in de vergetelheid raken.

Liefhebbers van onze moerstaal kunnen daaraan bijdragen door de uitdrukking domweg niet meer te bezigen. Spreek in voorkomende onvermijdelijke gevallen liever over “buiten je kader” of –als je een Bommelaanbidder bent- over “buiten je denkraam”. Het klinkt wellicht wat minder belezen, maar waarom zou je je daarop moeten laten voorstaan?