Taalverloedering

 De Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) geldt als het naslagwerk van de Nederlandse grammatica. Naar eigen zeggen zelfs “hét naslagwerk”. De ANS komt voort uit een taalkundige samenwerking tussen de universiteiten van Gent, Leiden, Leuven en Nijmegen.

Kort geleden kondigden de bewerkers van de ANS een verregaande versoepeling aan op enkele onderdelen van onze edele taal. Twee daarvan sprongen mij direct in het oog, alsmede de tranen daardoor, die laatste in beide ogen.

Zo wordt het onderscheid tussen “hen” en “hun” losgelaten. Nu is het zo dat in de spreektaal van velen en zelfs de schrijftaal van (iets minder) velen dit onderscheid allang niet meer consequent wordt gehanteerd. Wij leerden vroeger dat “hun” als meewerkend voorwerp synoniem is aan “aan hen”. Heel eenvoudig dus. Het is “wij hebben het aan hen gegeven” ofwel “wij hebben het hun gegeven”. De zin “wij hebben het hen gegeven” is fout, al geldt die kwalificatie nog slechts in de ogen van een minderheid van de Nederlandstaligen. Dus vooruit maar, er zijn ergere dingen.

Een daarvan is het andere nieuws van de kant van ANS. Het is volgens hen thans toegestaan dat een vergrotende trap wordt gevolgd door “als”. Dus het aloude en vertrouwde “groter dan” mag worden vervangen door “groter als”. Dit is natuurlijk wél heel erg. O ja, even tussendoor: het bijwoord “heel” mag volgens ANS in samenstellingen worden vervoegd. Waar het gaat om een “heel grote fout” mag nu ook “een hele grote fout”. Alsof je ook halve fouten hebt. Dit even terzijde, maar het is een heel gemakzuchtige benadering.

Terug naar “groter als”. Dat is gewoon een germanisme, de Duitsers spreken immers over “gröβer als”. Puristen vinden het gebruik van onnodige germanismen zonder meer verwerpelijk. De benadering van ANS is er een van gemakzuchtigheid. Zo van: laten we het maar goedvinden als menigeen het al gebruikt. Dat heet levende taal. Het is echter niets anders dan tot goed verklaren wat fout is. Zoals Tommy Wieringa het in de NRC van 1 mei 2021 uitdrukte: “zo worden de dommen bij toverslag net zo knap als de slimmen.”

Het dan/als-onderwerp doet denken aan de buitengewoon originele en onnavolgbare observatie van dit fenomeen onder de titel “taalverloedering” door Drs. E.I. Kipping, een geniaal alter ego van Kees van Kooten. 

Zie https://youtu.be/pWdsx9qnHVM . En kijk vooral dat filmpje helemaal. Het geeft een heel mooi beeld van een hele lelijke ontwikkeling.

En voor wie nog iets fraais van Kipping wil zien, is hier de legendarische verhandeling over dat/wat te vinden: https://www.youtube.com/watch?v=GL_RGoJ7PSw