Bernlef: Een onschuldig meisje

Dit is een recensie uit 2015. Ik plaats hem hier als eerbetoon aan een groot schrijver ...

Bernlef (pseudoniem van Hendrik Jan Marsman) overleed op 29 oktober 2012. Hij liet een omvangrijk en indrukwekkend oeuvre na. Na zijn dood verschenen nog de roman “Onbewaakt ogenblik” en de verhalenbundel “Wit geld”.

Twaalf dagen voor zijn dood leverde hij bij zijn uitgever Querido het manuscript in van de roman “Een onschuldig meisje”. Dit boek kwam in 2015 van de persen.

De jonge onderwijzer Jos Swinkels wordt aangenomen op de dorpsschool “Karel de Grote” in Sanddam als vervanger van een overspannen geraakte onderwijzeres. Hij krijgt de combinatie van groep 7 en 8 onder zijn hoede. De hoofdonderwijzer van de school Klaas Hiemstra maakt hem erop attent dat de onderwijzeres van de school is weggepest door een paar meisjes uit groep acht. Een gewaarschuwd man telt voor twee en Jos gaat frank en vrij aan de slag.

De vroegrijpe Lucille Dubois die een keer doubleerde en daardoor de oudste van de klas is, blijkt een niet echt gemakkelijk meisje. Samen met enkele vriendinnen beraamt ze keer op keer plannen om Jos uit zijn tent te lokken. Daarin gaat ze op een bepaald moment te ver.

Het dorp keert zich tegen Jos en hij wordt al publiekelijk veroordeeld voordat van enige schuld is gebleken.

Bernlef is befaamd vanwege zijn nagenoeg ongeëvenaarde vermogen om in korte krachtige zinnen in schier staccatovorm een glashelder beeld te schetsen van de personages en de gebeurtenissen. Ook in “Een onschuldig meisje” is hij daar voortreffelijk in geslaagd. Wel valt op dat hij wat vaker dan voorheen langere zinnen hanteert. Maar storend is dat geenszins, zijn taalgebruik is uitstekend waardoor ook langere zinnen moeiteloos leesbaar zijn.

Het verhaal is eenvoudig maar meteen ook boeiend. Treffend wordt de denkwereld van een puberend meisje neergezet tegen de moeilijkheden die een beginnende onderwijzer ontmoet als kinderen erop uit zijn het bloed onder zijn nagels vandaan te halen. Als dat dan niet lukt, is er de publieke opinie……

Twee kritische opmerkingen dienen wel te worden geplaatst.

Een merkwaardige vergissing heeft de schrijver begaan in de scène op bladzijde 61 alwaar Jos een pilsje drinkt op een terras. Op bladzijde 63 betaalt hij echter in dezelfde situatie voor koffie. Een voor Bernlef zeer uitzonderlijke uitglijder.

Fundamenteler is de kritiek op de cover van het boek. De uitgever heeft daar een beeld neergezet waardoor het boek welhaast een louter erotisch getinte roman lijkt. En dat is het niet.

De keuze zal ongetwijfeld een marketingtechnische reden hebben, doch het is nauwelijks voorstelbaar dat de schrijver bij leven met deze keuze zou hebben ingestemd. De cover is dan ook bepaaldelijk geen gepast eerbetoon aan een groot schrijver…..