Tomas Ross: Blonde Dolly

In Nederland is Tomas Ross (pseudoniem van Willem Hogendoorn) de onbetwiste grootmeester in het genre “faction”: verhalen met een mix van feiten en fictie. Zijn omvangrijke oeuvre kent vele prachtige boeken.

Het nieuwste is het onlangs verschenen “Blonde Dolly” dat gaat over de mysterieuze prostituee die in de jaren veertig en vijftig in Den Haag huishield en vele hooggeplaatsten tot haar klanten kon rekenen. Sebilla Niemans, zo heette zij, had een zeer gevarieerde praktijk: als Blonde Dolly werkte ze in een volksbuurt voor de gewone man, als Suze van den Bergh (ze was gehuwd geweest met Botto van den Bergh, violist bij het Residentieorkest) molk ze de chique clientèle uit, en als Inge Hoogendijk gaf ze pianorecitals en declameerde poëzie. Met dubieuze acties als chantage vergaarde ze een fors vermogen.

Het boek speelt zich af in oktober 1959 met enkele summiere terugblikken naar korte episodes in de Tweede Wereldoorlog. Leerling-verpleegster Hannah Fridman herkent in het ziekenhuis Herman van Dijk die te boek staat als verzetsheld maar in WO II haar Joodse vader heeft verraden. Als ze deze man later thuis opzoekt om wraak te nemen, treft ze hem vermoord aan. 

Drie mannen uit het verzet in WO II, Jan Gualthérie van Weezel, Bas de Jonge en Ad Quist, én de pas in de jaren zeventig door toedoen van journalist Hans Knoop ontmaskerde oorlogsmisdadiger Pieter Menten spelen een prominente rol in het verhaal. Een door een moord in Zuid-Afrika bewust gerealiseerde persoonsverwisseling roept de nodige spanning op.

De aandacht voor Blonde Dolly in het verhaal zelf is niet zo groot. Dat komt vermoedelijk omdat er over haar weinig concrete feiten bekend zijn. Het boek eindigt met haar dood, ze is vermoord. De dader is tot veler verbazing nimmer aangehouden ofschoon vrijwel vaststaat dat haar beschermer Gerard Vrolijk haar heeft omgebracht. En aan het slot neemt Hannah haar ultieme wraak op een andere verrader. Het boek eindigt aldus:

“Buiten kijk ik naar de eerste sterren. Ik zou willen dat ik in een hiernamaals geloofde. Maar wie weet zijn mijn moeder, mijn vader, Naomi en Esther daar toch ergens.”

In zijn uitvoerige nawoord licht Ross diverse tipjes van de sluier alsnog op, niet zelden veronderstellenderwijs bij gebrek aan harde feiten.

Tomas Ross is een groot stilist. Uit zijn pen vloeien mooie zinnen voor een ragfijn verhaal, zonder dat ook maar een moment in het taalgebruik wordt overdreven. De plot van het boek is voor de luie lezer af en toe lastig te volgen en is niet steeds even boeiend. Het lijkt veeleer om de lotgevallen van Hannah en de vier eerder genoemde mannen te gaan dan om Blonde Dolly. 

De vraag waarom de vermoedelijke dader van de moord op Blonde Dolly nooit is opgepakt, wordt door Ross niet beantwoord. 

Jan Gualthérie van Weezel was in die tijd commissaris van politie in Den Haag en heeft het onderzoek persoonlijk geleid. Al snel werd vastgesteld dat Gerard Vrolijk een sluitend alibi had. Dat klopte waarschijnlijk niet. De werkelijke reden is vermoedelijk dat men koste wat kost de beerput gesloten wilde houden omdat er vele hooggeplaatsten klant bij Dolly waren.

“Blonde Dolly” is een goed boek met mooie sfeertekeningen en verdient drie sterren. Hierbij zij aangetekend dat het boek vrouwelijke lezers wellicht wat minder zal aanspreken.