Jan van Mersbergen: Een goede moeder

 

Het in augustus 2021 verschenen boek “Een goede moeder” van Jan van Mersbergen kent een heel bijzondere structuur. In een zeer korte inleiding staat onder meer het volgende.

“Eigenlijk is dit mijn verhaal. Ik ben aanstichter, betrokkene, familielid, ex, vader, vervelende zeur, figurant, vloerenlegger, boeman, regelneef, hork, vreselijk irritante tyfuslijer, en lang geleden ook geliefde.”

Het verhaal is nagenoeg volledig opgebouwd uit niet-volgtijdelijke Whatsappberichten, spraakmemo’s en medische dossierstukken, handelend over de situatie van schrijver Evert de Heer en zijn ex-vrouw actrice Anja Verver. Complexe psychische klachten van Anja hebben de relatie tussen hen onhoudbaar gemaakt, hoezeer ze het ook hebben geprobeerd. Hun jonge dochter Anouska woont fulltime bij vader Evert en diens vriendin Carola die inmiddels ook een zoontje hebben. 

De omgangsregeling van Anja met Anouska is door de omstandigheden maar zeer beperkt mogelijk. Vader Evert doet alles om die goed en veilig te laten verlopen. Instanties als Veilig Thuis en GGZ zijn betrokken in het proces. Dat is evenwel uiterst stroperig. Uit de vele berichten komt een indringend beeld naar voren van instanties die vastlopen in protocollen, behandelplannen en gebrek aan mensen en middelen.

In een fragment uit het dossier in 2019 blijkt van de kommervolle omstandigheden van moeder Anja als zij op haar rug op de grond liggend mijmert:

“Ik voel de tranen traag langs mijn slapen naar mijn oren lopen waar ze alle geluid vertroebelen alsof ik onder water ben. Het is hard dat ik opgegeven ben, door hem. Ik weet dat hij gestreden heeft, maar toch is hij eruit gestapt.”   

In maart 2019, als het proces al ten minste twee jaar loopt, stuurt Evert aan Kathelijne van Veilig Thuis een bericht waaruit zijn wanhoop spreekt over het uitblijven van actie.

“Ik heb je bericht meerdere malen gelezen. Die zorgen zijn er inderdaad, en die worden niet weggenomen door de mensen die jullie daarvoor hebben aangesteld. Ik begrijp dat er nu weer van alles in gang wordt gezet. Dat gebeurt iedere keer nadat ik aan de bel trek. Het pad is inmiddels duidelijk: er is overleg, er komen afspraken en er wordt gesproken over verdere trajecten. De afspraken worden vervolgens niet nagekomen, de situatie verandert niet, en mijn vriendin en ik horen vervolgens helemaal niks meer.”

Een dag later wordt dit bericht gevolgd door een nieuwe mail van Evert aan Kathelijne die aan duidelijkheid niets te wensen overlaat:

“Beste Kathelijne, ik begrijp niet wat er zo moeilijk aan is om even te reageren. Evert”

Jan van Mersbergen heeft een bijzonder boek geschreven, temeer omdat er sterke autobiografische elementen in zijn verwerkt. De stukken waaruit het verhaal is samengesteld, zijn in eenvoudige taal geschreven. Niettemin geven ze een schrijnend beeld van een door overmacht mislukte relatie waarin de liefde nimmer geheel is uitgedoofd. Als Evert zijn ex Anja aan het eind een goede moeder noemt, is dat een liefdesbetuiging die los staat van het onvermijdelijke beëindigen van hun relatie.

Het lezen van het boek valt niet gemakkelijk. Het onderwerp is zwaar, en in het begin lijkt het op een enigszins chaotische compilatie –er is geen volgorde in de tijd- van stukken tekst. Gaandeweg ontstaat, mede met behulp van de lijst met personen voorin het boek, bij de lezer tóch een duidelijk beeld van de moeilijke omstandigheden van Evert, Carola, Anouska en Anja in de periode 2017-2019.

De laatste zinnen van het verhaal vormen een even indringende als waardige afsluiting. Na jaren van geduldig praten en mailen zonder resultaat stapt hij resoluut uit het proces.

“Een goede moeder” van Jan van Mersbergen is een goed boek over een zware materie en verdient drie glasheldere sterren.   

N.B. In een prachtig interview in Het Parool zijn achtergronden over het verband tussen het boek en het leven van de schrijver mooi beschreven. Zeer lezenswaardig!