Iris Wolff: De onscherpte van de wereld

 Af en toe komt een roman voorbij waarvan de woorden je onmiddellijk in vervoering brengen. Het deze maand (oktober 2021) verschenen “De onscherpte van de wereld” van Iris Wolff is zo’n boek. Al vanaf de allereerste zinnen staat het vizier op scherp. En dat blijft zo.

“Laat me het kind houden. Florentine dacht deze zin niet, ze sprak hem niet uit. Ze gaf zich eraan over. Hij had zich in haar vastgezet, begeleidde haar.”

Predikant Hannes en zijn vrouw Florentine wonen in een dorp in het Roemenië van dictator Nicolae Ceauşescu en diens weerzinwekkende echtgenote Elena. Ze leiden daar een betrekkelijk onbekommerd leven. Hun grootste zorg is dat zoon Samuel een paar jaar na zijn geboorte nog steeds niet praat. Als twee jongemannen uit de DDR, Benedikt en Lothar, als passanten bij hen op bezoek komen, bieden ze hun gastvrij onderdak. Vooral Benedikt zal terugkomen in hun latere leven.

Hannes is als predikant nauw betrokken bij de geestelijke zorg voor dorpsgenoten met traumatische ervaringen. Zo is daar Paul die eerst zijn echtgenote Nika verloor en later zijn zoon door een noodlottig ongeval met een geladen pistool. En het echtpaar Ruth en Severin wier zoon Echo verdronk na geraakt te zijn door een drijvende boomstam.

Na sprongen in de tijd ontstaan nieuwe taferelen met andere hoofdrolspelers. Als de jeugdige Stana, de dochter van Konstanty Novac, zich baadt in een teil in de tuin en zich onbespied waant, duikt een jongeman op die in haar leven een grote rol zal gaan spelen.

In de episode waar de inmiddels adolescent Samuel vriendschap sluit met Oz, is de lezer aangeland bij een uitvoerige, prachtig sarcastische en cynische beschrijving van het bewind van Ceauşescu. Een stukje daaruit:

“De zoon van de zon hield van zijn volk. Zoveel, dat hij het beschermde tegen de zeven doodzonden. Hij beschermde de mensen tegen het gevaar van hoogmoed, doordat hij ze ervoor behoedde een eigen mening te hebben. Gierigheid en hebzucht waren simpelweg onmogelijk bij zoveel gebrek aan goederen. Jampotten en melkpoeder in de schappen (ingenieus neergezet, zodat het er niet leeg uitzag) konden hebzucht niet bevredigen. Wellust, woede en wraakzucht bleven beperkt tot een paar functionarissen, zij gaven zich over aan onkuisheid en genotzucht, terwijl het volk onberispelijk de gouden droom der mensheid tegemoet trad.”   

Bij het vervullen van zijn dienstplicht raakt Oz doordrongen van afkeer tegen de dictator.

“Angst zou er zijn en erger: angst voor de angst.”

Oz en Samuel beramen en volvoeren een plan dat een beter leven moet bieden. Dat loopt voor Oz echter dramatisch anders af. Dan komen de val van de Berlijnse Muur en de onlusten in Timisoara die de val van Ceauşescu inluiden, terloops aan de orde. En het leven van Samuel neemt een opmerkelijke en vreugdevolle wending.

Iris Wolff heeft een prachtig boek geschreven met episodes over vriendschap, verderfelijke dictatuur, familiebanden, geluk en ongeluk. Haar schrijfstijl is bloemrijk, en toch heel knap zonder het gebruik van complexe taal of dito woorden. De beschrijvingen van de personages zijn aansprekend en de wisselingen van perspectief maken het verhaal extra levendig. Fraai gedoseerd is haar penvoering soms welhaast poëtisch.

“Het was een milde herfst zonder sneeuw. Het heidelandschap parelde naar paars. Een paar rozenbottels klampten zich nog vast aan de struiken. De huizen doken weg voor de wind. De rieten daken zagen eruit als over het hoofd getrokken mutsen, diep over voorhoofd en oren. Het duingras was novembergeel. Verder enkel zee, lucht en zand.”

“De onscherpte van de wereld” is een pareltje van vertelkunst dat een boeiend beeld geeft van het leven achter het voormalige ijzeren gordijn in Roemenië. Het is een zeer goed boek en verdient vier stralende sterren.