Fien Veldman: Xerox

Op 25 april 2023 verscheen “Xerox”, de debuutroman van Fien Veldman. Door een boeiende recensie op www.lalageleest.nl trok het recentelijk mijn aandacht. Hoofdpersoon en naamloze ik-figuur in het boek is een medewerkster van de klantenservice van een bedrijf. Zij heeft eenvoudig werk op het kantoor dat bestaat uit het printen en verzenden van brieven. Haar werkplek is een bescheiden kamer waarin haar belangrijkste en enige metgezel staat: de printer. Daarmee heeft ze een bijzondere verhouding, waarover later meer.

In het begin loopt zij door de stad op zoek naar een voor haar bestemd zoekgeraakt pakket. De fraaie sfeerbeschrijvingen vallen direct in positieve zin op. De zoektocht heeft na enige omzwervingen uiteindelijk succes. Ze neemt het pakket mee naar huis. Het is echter zo stevig dichtgemaakt dat ze een schroevendraaier of een ander stevig werktuig nodig heeft om het te openen. En zo’n hulpmiddel heeft ze niet. Een voor haar lastige uitdaging.

Op kantoor is het behelpen: de printer weigert regelmatig dienst. Na elke acht pagina’s blijft het papier vastzitten. De reparateur slaagt er niet in het euvel te verhelpen. Het gaat om een onvindbare constructiefout van het apparaat. Bij de fabricage is één verkeerd schroefje gebruikt.

“Daarna volgt een ritselend en dan een hijgend geluid, de printer heeft zich verslikt en stikt bijna, het hijgende geluid verandert in rochelen en piepen. (Hij stikt. Doe iets!) Als mensen stikken, zoeken ze uit schaamte een plek in afzondering, zodat ze in alle rust dood kunnen gaan. Printers kunnen dat niet, die zijn overgeleverd aan de welwillendheid van hun partner.”

Een fraaie overpeinzing over haar afkomst volgt. Daarna zijn er regelmatig terugblikken naar haar ongelukkige jeugd die wordt gekenmerkt door een traumatische gebeurtenis. Op een zeker moment wordt ze op het matje geroepen bij haar baas. Die zegt dat ze te veel privégesprekken met de telefoon voert. Haar ontkenning –ze praat in haar solitaire werk “gewoon” met haar printer- baat niet, ze wordt op non-actief gesteld. Als ze een keer stiekem op kantoor is, ziet ze het volgende.

“Mijn kantoortje is leeg. Op de printer ligt een laagje stof. Heeft niemand het apparaat aangeraakt sinds ik hier voor het laatst was? Was mijn werk zo onnodig?”

In het derde van de vier onderdelen van het boek, getiteld “Intervisie”, is de printer de verteller (!). Hij beschrijft wat “mijn partner” overkomt. Dat is een bijzondere en origineel uitgewerkte gewaarwording. In het laatste deel “Re-integratie” heeft de ik-figuur een opmerkelijk contact met een al even opmerkelijke vuilnisman die haar op weg helpt met het pakket, een schroevendraaier en de inmiddels afgedankte printer. Daar tussendoor komt een ingrijpende reorganisatie van het bedrijf waar ze werkte, aan de orde. De slotscène is in zekere zin ontroerend. Haar relatie met de printer wordt gefileerd.

Fien Veldman geeft met haar debuut meteen blijk van een rijpe schrijfstijl en een grote verbeeldingskracht. Het gegeven van het verhaal is ogenschijnlijk eenvoudig, maar er zit veel diepgang in. Het is onder meer een aanklacht tegen het vaak saaie kantoorwerk en de ongefundeerde beslissingen op basis van foutieve veronderstellingen. Ook speelt de invloed van een minder goede jeugd op de ontwikkeling van de mens een belangrijke rol. Een ander thema is ook de onderschatte rol van vuilnis in het leven van eenieder.

“Xerox” is een sterk debuut waarin op een mooie manier belangrijke thema’s zijn verpakt in een op het eerste gezicht simpel en absurdistisch verhaal. Een afgewogen dosis onderkoelde humor veraangenaamt het lezen nog verder. Het is een goed boek en krijgt drie sterren.