Mirjam Rotenstreich: Jij ontbreekt aan mij

Tonio, enig kind van het schrijversechtpaar Adri van der Heijden en Mirjam Rotenstreich, kwam op 23 mei 2010 op 21-jarige leeftijd bij een verkeersongeluk op de kruising van de Stadhouderskade en de Hobbemastraat in Amsterdam om het leven. A.F.Th. schreef een requiemroman over zijn zoon. Het waarlijk monumentale werk verscheen in 2011. De maar liefst 633 pagina’s heb ik in 2012 in drie dagen tijds vrijwel in één adem uitgelezen.

Indringend, overweldigend, ontroerend, imponerend, woorden schieten tekort. Een van de mooiste boeken die ik in jaren heb gelezen, zo noteerde ik in die tijd toen ik nog geen recensies schreef.

Eind oktober 2023 verscheen van de hand van Mirjam Rotenstreich het boek “Jij ontbreekt aan mij” met als ondertitel “Het naleven van Tonio”. Het is een verzameling van korte overpeinzingen in het kader van haar rouw om het verlies van haar dierbare zoon. De teksten ademen vrijwel zonder uitzondering de levenslange gevoelens van soms rauwe rouw van Rotenstreich. Ze zijn ontroerend, maar ook aangrijpend.

Als ouder kun je je eenvoudigweg niet voorstellen hoe het is om je kind te overleven, en al helemaal niet als dat gebeurt door een plotselinge gebeurtenis als een dodelijk ongeluk. Rotenstreich maakt die gevoelens op ingetogen, maar ook indringende wijze helder. In het kader van woordvinding zoekt zij naar een treffende benaming voor een ouder wiens kind overleden is, en komt met de term “bestorven ouder”.

Het is onmogelijk om de rijk geschakeerde bundel in zijn geheel te bespreken. Daarom volgen enkele citaten die de sfeer treffend weergeven.

Over toekomst:

“Er is geen toekomst voor jou samen met je kind. Je kunt slechts teren op wat je geheugen jou over het leven met je kind aanreikt. Maar dat doet zo vreselijk veel pijn. Daarom keer je je blik elke keer toch weer naar de toekomst en zoek je een methode om verder te kunnen. In de praktijk houdt dat in dat je elke dag bezig bent met overleven.”

Over consistente metgezel:

“Je kunt alles zeggen over de rouw bij het verlies van een kind, maar niet dat die je zijn rug toekeert. Het is een consistente metgezel tot aan je dood toe.”

Over catastrofe:

“Veroorzaakte Tonio’s overlijden in eerste instantie een catastrofe die mij afzonderde van het gewone leven, hoe langer zijn dood geleden is, hoe meer het gewone leven zich ontwikkelt als een catastrofe.”

Over EMDR-therapie:

“Bovendien wil je als ouder helemaal niet dat een therapie ervoor zorgt dat je innerlijke beschadiging door de dood van je kind wordt verminderd. Dat trauma is namelijk de laag van je bewustzijn waar je je kind het dichtst nadert.”

 Mirjam Rotenstreich heeft diverse boeken op haar naam. In 2013 las ik haar roman “Verloren mensen”.  

“Jij ontbreekt aan mij” is met een fijnzinnig taalgevoel geschreven. Rotenstreich is heel open over haar gevoelsleven en dat van haar man Adri. Dat maakt het boek lezenswaardig én bewonderenswaardig. Voor “bestorven ouders” kan het lezen ervan wellicht enigszins louterend werken door de herkenbaarheid. Maar rouw om je kind gaat nooit over, en het is bekend dat het verliezen van een kind relaties onder hoge druk zet.

Een kwantitatieve waardering van dit boek is vanwege het beladen onderwerp niet opportuun.