Maarten Sukel: De AI-revolutie

Kunstmatige intelligentie ofwel Artificial Intelligence of gewoonweg Artificiële Intelligentie wordt in Nederland aangeduid met de afkorting AI. Dat is niet zo opmerkelijk omdat de afkorting KI al jarenlang gebruikt wordt voor kunstmatige inseminatie.

“De AI-revolutie” met als ondertitel “Hoe kunstmatige intelligentie de maatschappij gaat veranderen (en daar al mee bezig is)” van Maarten Sukel verscheen op 24 januari 2024. De schrijver werkt al tien jaar aan AI bij zowel overheid als bedrijfsleven, en is promovendus aan de UvA over het onderwerp.

Het begrip AI is lastig definieerbaar, een hanteerbare omschrijving is “simulatie van menselijke intelligente processen door computersystemen”. Daarbij spelen algoritmen de hoofdrol. Computers nemen zelfstandig beslissingen met behulp van die algoritmen die gebruikmaken van immense hoeveelheden data die met statistische methoden worden bewerkt.

De grote techbedrijven zoals Google en Meta lopen daarin voorop. Een eenvoudig voorbeeld is de keuze van reclame waarmee je als Facebookgebruiker wordt benaderd. Die wordt door algoritmen toegesneden op je (veronderstelde) persoonlijke voorkeuren. De omvang van deze bedrijven is nauwelijks meer te bevatten. Zo heeft Google een mega-hoeveelheid aan hooggekwalificeerde medewerkers en maakte in 2021 een winst van 76 miljard dollar.

De aandacht voor AI is sterk toegenomen door het vrij nieuwe fenomeen van “generatieve modellen” zoals ChatGPT. Daarmee kun je met eenvoudige input allerlei teksten genereren die niet zelden een professionele indruk maken. Een kort verhaal, een gedicht, een recensie, een informatief lemma, een opstel voor school, het kan allemaal probleemloos. Wel blijkt dat het inhoudelijk nog niet altijd volledig juist is, maar dat gaat in de nabije toekomst anders worden.

Onvolkomenheden in brongegevens zijn voor AI (nog) een probleem. Daardoor sluipen vooroordelen in algoritmen die stereotypen versterken, met alle risico’s van dien. Sukel geeft een eenvoudig voorbeeld bij beeldherkenning.

“Ik vroeg hetzelfde algoritme ook om een afbeelding van een verpleegkundige. Wat kreeg ik: meestal een vrouw. Als ik vroeg om een afbeelding van een dokter: meestal een witte man.”

AI biedt prachtige mogelijkheden, maar kent ook enorme risico’s. Zo wemelt het in de synthetische media van nepfoto’s en –teksten. En ook synthetische fraude met stemtechnologie is al verregaand mogelijk.

“Terwijl het internet altijd heeft gefungeerd als een plek waar alles mogelijk is, zullen we nostalgisch terugkijken op de tijd dat online informatie relatief betrouwbaar was en dat het een effectief medium was voor communicatie.”

AI zorgt er in grote mate voor dat we heden ten dage worden overladen met prikkels. Sukel beschrijft dat wat wij allen in meer of mindere mate voelen, als volgt.

“Van aanbevelingssystemen op sociale media tot signalen van allerlei media en sensoren, AI-systemen zijn meer en meer bezig je aandacht te trekken en vervolgens vast te houden. Tegelijkertijd blijft het menselijk brein in essentie hetzelfde als eeuwen geleden. Hoe beïnvloeden al deze nieuwe prikkels de mensheid? Resulteren deze informatiestromen in veranderd gedrag? Wat is hun invloed op de samenleving?” 

Als je goed om je heen kijkt, kun je deze vragen al deels beantwoorden. De evolutie van technologieën vormt potentieel een groot gevaar voor de geestelijke gezondheid van de mens. De vele nuttige toepassingsmogelijkheden in film, fotografie, muziek, taal, beeldende kunst en gezondheidszorg doen daar niets aan af. Enorme veranderingen op vele terreinen denderen op ons af, en daar zal verstandig mee moeten worden omgegaan. Het slot van het boek is veelzeggend te dezen.

“De mens zal ook moeten leren omgaan met kunstmatige intelligentie om haar op een zinvolle manier te kunnen gebruiken. Ze zal een onderdeel blijven van ons leven, maar hoe dat leven eruit gaat zien, is aan ons.”

Maarten Sukel heeft het complexe onderwerp AI op een toegankelijke wijze beschreven. Door herkenbare dwarsverbanden aan te geven maakt hij duidelijk wat AI ons gebracht heeft en vooral wat het ons in de nabije toekomst gaat brengen. De discussie over de gevaren van AI woedt volop in de publieke opinie. De schrijver biedt op evenwichtige manier een denkrichting aan waarmee de lezer zich een oordeel kan vormen over de mogelijkheden én de gevaren van AI.

“De AI-revolutie” is welhaast verplicht leesvoer voor eenieder die met de (digitale technologische) tijd mee wil. Het is een zeer goed boek en krijgt vier niet-kunstmatige sterren.