Donald Niedekker: Rouw

Vorig jaar is hier het prachtige “Ochtenden” van schrijver en dichter Donald Niedekker besproken. Toen zijn nieuwe boek werd aangekondigd, was het lezen ervan als vanzelfsprekend onontkoombaar. En het werd weer puur leesgenot.

Was “Öchtenden” een fraaie lofzang op de natuur, het eind augustus 2024 verschenen “Rouw” is een eerbetoon aan de op 4 september 2020 overleden moeder van Niedekker. Het is gegoten in de vorm van een dagboek over de periode 4 september 2020 tot en met 2 februari 2021, de verjaardag van moeder die consequent ma wordt genoemd. Elke dag wordt in het kader van een geschreven rouwproces een herinnering aan ma opgehaald.

“Ik heb spontaan maar ook actief en bewust ervoor gekozen ma elke dag te gedenken met een handeling, een voorwerp, een woord, een gebeurtenis, om zo herinneringen op te roepen en te verwerken. Het schrijven hierover helpt bij de ‘rouwarbeid’.”

Ma had de diagnose alvleesklierkanker gekregen, een ziekte met vrijwel altijd een fatale afloop. Toen het stadium van uitzichtloos en ondraaglijk lijden aanbrak, kreeg ze op die vierde september euthanasie. Die beschrijft Niedekker heel fijngevoelig en integer, zonder zich te verliezen in grootse dramatiek.

“Van bestaande word je nabestaande. Een nabestaande die de afwezige laat voortbestaan.”

Niedekker had met ma gesproken over het gaan schrijven van zijn boek “Ochtenden”. Dat brengt hem tot de volgende even nuchtere als trieste slotsom.

“Nu zag ik haar weerloos. De dood stond onbarmhartig tussen ons in. Ik zou dat boek schrijven en zij zou het nooit lezen. Vandaag heb ik dus het schrift gekocht waarin ik voor haar of ter nagedachtenis aan haar mijn boek over de ochtenden zal schrijven.”

Ma was een veelzijdig mens. Ze had een grote liefde voor en kennis van klassieke muziek, en ook van dirigenten en hun eigen stijl. Als contrast is bijvoorbeeld te zien dat zij als eerste vrouwelijke scheidsrechter bij de KNVB op de barricaden stond voor gelijke rechten van man en vrouw. Aan de hand van oude fotoalbums schetst de schrijver een veelkleurig beeld van ma. En hij komt ook tot filosofische overpeinzingen en fraaie zinsneden.

“Rouwen is ook je vragen stellen. Vragen die je je eerder had moeten stellen en waarvan je je kunt afvragen waarom je dat niet hebt gedaan.”

“Ter hoogte van waar het roomgele strandhuisje stond heb ik, toen de zon achter de wolken op de horizon zakte, haar laatste slokken in de branding van mooie brede over elkaar schuivende en uitglijdende golven gegooid.”

“De deerniswekkende aftakeling in de greep van nodeloos het leven rekkende behandelingen is haar bespaard gebleven.”

Ma hield tot het laatste moment de regie over haar leven. Op haar rouwkaart stond het even eenvoudige als kernachtige en prachtige gedichtje van haar hand:

“dag ster

 zo ver

 hoe is het daar

 wist ik het maar”

Donald Niedekker heeft met dit indringende boek op bijzondere wijze zijn rouwproces, althans het eerste deel daarvan, beschreven. Zijn schrijfstijl ademt af en toe het poëtische van de dichter, maar raakt ook veelal fijngevoelig de harde waarheid van het voorbije leven. Het leven van zijn ouders komt in rijk geschakeerde fragmenten voorbij, de lezer wordt welhaast het rouwproces ingetrokken.

Het boek is overigens net als zijn voorganger mooi uitgevoerd. De cover toont naar het lijkt een stervende zwaan, en het verhaal doet denken aan het woord “zwanenzang”.

“Rouw” is een zeer goed boek met een tamelijk unieke benadering van de rouw. Het krijgt vier gedenkwaardige sterren.