Manon Uphoff: Vallen is als vliegen

De vreselijke dood van haar halfzus Henne die in 2015 op 69-jarige leeftijd na zichzelf uitgehongerd te hebben van de trap viel en hulp weigerde, bracht bij de gelouterde schrijfster Manon Uphoff een tientallen jaren opgekropte woede aan de oppervlakte. Een woede, die zij sinds haar jongste jaren had verdrongen en inwendig had beteugeld. 

In haar deels autobiografisch getinte roman “Vallen is als vliegen” beschrijft zij een uiterst gevoelig onderwerp uit haar zeer pijnlijke verleden waarin zij opgroeide in het kinderrijke gezin van haar vader Henri Holbein, een kunstenaar en later wiskundige. De naam Holbein is gekozen om geen direct zichtbare band met de naam Uphoff te creëren en refereert aan de befaamde Duitse schilder die een hoge dunk van zichzelf had. 

Uphoff duidt haar vader in het boek vaak aan met zijn initialen HEHH; hij heette voluit Henri Elias Hendrikus Holbein. Ook noemt ze haar vader soms de Minotaurus naar de mythologische figuur die half mens half dier was in het Labyrint op Kreta. En dat is niet zonder reden.

“En werd, in een even eigenzinnige als in zijn tijd mogelijk gemaakte verknoping van het christendom met de vergoddelijkte mens en de Kunstenaar als scheppende macht, HEHH heer en meester over de paarden, pionnen, torens en lopers… en nu dan de dame. Dit huis een speelveld waar al het gedachte, gewenste en gevreesde werkelijkheid kon worden.”

De in 2001 overleden Holbein blijkt een vreselijk mens te zijn geweest. Hij zag zichzelf binnen het gezin als een Godheid met alle denkbare rechten en misbruikte zijn vier dochters vanaf prille leeftijd. Hij hield hun voor dat het normaal was dat een vader zo met zijn dochters omging. Het was een extreme vorm van machtsmisbruik waarbij moeder Anna Alida niet zozeer wegkijkend (zoals vaak gebeurt) als wel onkundig was van de situatie. Het misbruik wordt in het boek vrijwel niet expliciet beschreven, maar de fraaie stijl van Uphoff roept ook bij de lezer direct een grote afschuw jegens Holbein op.

Manon Uphoff is een van de grote romanschrijvers in Nederland. Met fijnzinnig taalgebruik en prachtige zinnen schrijft zij over haar eigen trauma’s op een bijna onmenselijk beheerste wijze. Incest en seksueel misbruik komen vermoedelijk veel meer voor dan je zou denken. Maar er dan uiteindelijk zo openhartig over schrijven, vergt buitengewoon grote moed. Niet alleen vanwege de enorme invloed op het voorbije én actuele leven van de schrijfster zelf, maar ook vanwege het niet geringe risico van misprijzing in de publieke opinie zoals Griet Op De Beeck van veel kanten heeft ervaren na haar boek “Het beste dat we hebben”, handelend over eenzelfde autobiografisch thema.

Het verhaal van Uphoff maakt diepe indruk, niet alleen vanwege de hoge literaire kwaliteit maar ook vanwege de beschaafde wijze waarop zij haar grote jeugdtrauma en dat van haar zussen behandelt. Her en der is zelfs een vleugje humor te bespeuren die geenszins ongepast is maar de lezer een momentje van ontspanning biedt in een zwaar verhaal. Het boek is goed leesbaar en ook zeer lezenswaardig.

Met “Vallen is als vliegen” heeft Manon Uphoff een meesterwerk van buitengewone klasse geschreven dat vijf sterren verdient.