A.H.J. Dautzenberg: Geestman

A.H.J. (Anton) Dautzenberg is een bijzondere romanschrijver. Zijn omvangrijke oeuvre omvat romans, verhalen, essays, gedichten en toneelscenario’s. Daarin neemt hij niet zelden een loopje met de werkelijkheid en de waarheid. Hij staat bekend als eigenzinnig en controversieel. In het juryrapport van een literaire prijs, die hij in 2016 kreeg, staat te lezen:

“Dautzenberg wordt niet gedreven door de wens te vleien, hij doet niet aan gemakzuchtig moralisme. Hij weet als de ware schrijver het menselijk tekort op waarde te schatten."

Zijn nieuwste roman “Geestman” verscheen in november 2019. Het verhaal is allesbehalve alledaags, al begint het wel zo. De hoofdpersoon wordt simpelweg aangeduid als de man. Hij krijgt in een date een vrouw op bezoek. Vanaf het begin voelt hij zich ongemakkelijk. Al snel verlaat hij de woning en dan gebeurt iets absurdistisch:

“De man sluit zijn ogen en duikt in een plas.”

Hij belandt in de sprookjesachtige wereld van een getekend eiland waar hij wordt begeleid door een mol. Als de weg wordt geblokkeerd door heimelijke verlangens van de man verorbert de mol die. Een pratend vogeltje brengt de man in opperste verwarring. Na een vreemdsoortig intermezzo met een bundel meetkundige natuurgedichten volgt de apotheose die op zijn zachtst gezegd hoogst merkwaardig is. In deze afsluiting worden grof taalgebruik en weerzinwekkende handelingen niet geschuwd. Het laatste hoofdstuk geeft het beeld van een totaal gestoorde geest. De lezer blijft met een serie vraagtekens achter. Wat heeft hij nu eigenlijk gelezen en welke boodschap brengt de geestman?

Dautzenberg werd ooit door de NRC getypeerd als onze grootste literaire grensoverschrijder. Dat lijkt vanuit “Geestman” bezien een rake observatie. Zijn taalgebruik is helder en duidelijk maar de inhoud van zijn verhaal is dat geenszins. Het lijkt op een sprookje in de trant van “Alice in wonderland”, al zijn er niet veel daadwerkelijke overeenkomsten. De schrijver heeft een ongebreidelde fantasie die tot vreemdsoortige beelden leidt. Het is althans voor mij niet mogelijk de diepere zin van het verhaal te doorgronden.

Voor lezers met interesse in absurditeiten zal het wellicht lezenswaardig zijn, voor de nuchteren onder ons is het domweg geen geschikt leesvoer. Er is af en toe geen touw aan vast te knopen. Het lijkt dan ook het beste geen waardering aan het boek te geven.