Gerard Kremer: Anne Frank de achtertuin van het Achterhuis

In mei 2018 verscheen een boek van Gerard Kremer met het doorvertelde verhaal van zijn vader Gerard sr. over diens wederwaardigheden in Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog. De titel “Anne Frank de achtertuin van het Achterhuis” duidt op aandacht voor en nieuws over het droevige lot van de familie Frank. En dat klopt.

Kremer (sr.) was diamantslijper bij de firma Polak. Toen de acties van de Duitse bezetter tegen Joden toenamen, raakte Kremer zijn baan kwijt. Hij werd in 1941  huismeester van het omvangrijke kantoorpand Westermarkt 2 in hartje Amsterdam. Met zijn echtgenote Bep kreeg hij huisvesting op de bovenste verdieping van het pand. Het alom bekende Achterhuis waar de familie Frank ondergedoken zat, is daar vlakbij gelegen op Westermarkt 20.

In juni 1942 vordert de Wehrmacht een deel van het pand nr. 2. Men vestigt er een kantoor met administratieve bezigheden en een opslag van geroofde levensmiddelen, bestemd voor Duitsland. Kremer kan dat niet aanzien en ontwikkelt in samenspraak met enkele verzetsmensen een creatieve methode om ongemerkt levensmiddelen achterover te drukken, bestemd voor onderduikers in de omgeving.

In januari 1943 wordt het eerste kind van Gerard en Bep geboren, de schrijver van het onderhavige boek. Korte tijd later krijgt Gerard het verzoek onderduikers te huisvesten in het pand. Nadat Beps zus Wies en haar Joodse man Levi zelfdoding hebben gepleegd ter voorkoming van deportatie, verleent Gerard zijn medewerking aan deze gevaarlijke activiteit.

“Daar stond hij nou, Gerard Kremer met zijn mooie daden. Spullen reorganiseren, onder de neus van de bezetter, jawel. Goederen in manden wegsmokkelen. Het mooie idee dat die spullen terechtkwamen bij onderduikers, die daardoor beter te eten hadden. En binnenkort zelfs onderdak geven aan maar liefst tien onderduikers. Tien mensen die hij onder zijn hoede zou nemen als was het zijn eigen familie. En al die tijd had hij niet gemerkt dat zijn échte familieleden zo’n bittere uitzichtloosheid voelden en het zo zwart en duister inzagen dat ze geen andere oplossing meer hadden gezien dan deze daad van uiterste wanhoop.”  

In april 1943 komen de onderduikers. Dat geeft onophoudelijk spanning en uiterste waakzaamheid, temeer wanneer een kolonel van de Wehrmacht en diens vrouw in hetzelfde gebouw komen wonen.

Huismeester Gerard ziet dat een zekere Ans van Dijk onder de naam Ans de Jong regelmatig op bezoek is in het Duitse kantoor in het pand. Zij praat daar met twee NSB-vrouwen Emily en Floor. Langzaamaan wordt het Gerard duidelijk dat Ans joden verraadt aan de Duitsers.

Na vele ontberingen onder meer door de hongerwinter overleven Gerard en Bep met hun zoon de oorlog. Ans de Jong wordt opgepakt en in 1948 ter dood gebracht.

Vader Kremer heeft lange tijd niets over de gebeurtenissen willen vertellen. Op latere leeftijd gaf hij het verhaal door aan zoon Gerard en diens vrouw Toos. Na zijn pensionering besloot Gerard jr. het in boekvorm te gieten. Daarin poneert hij aan het eind de stelling dat Ans de Jong de verblijfplaats van de familie Frank aan de Duitsers heeft verraden. Hij onderbouwt die these met feiten en veronderstellingen die deze conclusie waarschijnlijk rechtvaardigen. Daarmee alleen al is dit boek belangrijk voor de geschiedschrijving van WO II.

Gerard Kremer heeft een bijzonder vlotte pen. De vaak aangrijpende en spannende gebeurtenissen beschrijft hij op een soepele en zeer beeldende wijze. Ofschoon het boek zware onderwerpen kent, is het gemakkelijk te lezen doordat de zinnen helder en duidelijk zijn. De schrijver heeft daarmee een boeiend epos (en zeker niet het zoveelste in een eindeloze rij) geschreven over de vreselijke tijd onder de bezetter. Vele mensen kwamen ieder op hun eigen manier in verzet, en verdienen daarvoor ons eeuwige respect.

“Anne Frank de achtertuin van het Achterhuis” is een uiterst boeiend verhaal en krijgt vier glanzende sterren die staan voor een zeer goed boek.

N.B. De eindredactie is van eminente kwaliteit. In mijn leesmodus zag ik geen enkele fout in het boek hetgeen zelden voorkomt.